COVID-19 пандемиясы кезіндегі медицина қызметкерлеріндегі ұйқының бұзылуын анықтау



Мақалада авторлар COVID-19 пандемиясы кезіндегі медицина қызметкерлерінің ұйқы бұзылыстарының ерекшеліктерін анықтады.

Кілтті сөздер: медицина қызметкерлері, COVID-19, ұйқы бұзылысы.

В статье авторы выявляют особенности нарушений сна у медицинских работников во время пандемии COVID-19.

Ключевые слова: медицинские работники, COVID-19, нарушение сна.

COVID-19 басталуының алғашқы кезеңдерінде ұйқысыздық Уханьдағы медициналық қызметкерлердің басты психологиялық жағдайларының бірі болды. Тиісті зерттеулер көрсеткендей, медициналық қызметкерлер арасында COVID-19 эпидемиясының салдарынан ұйқысыздықтың таралуы 32–49,9 % — аралығында болды, бұл ұйқысыздықтың физикалық және психикалық денсаулығына қатты әсер етеді. Толық ұйқы — бұл физикалық денсаулықты сақтау үшін қажет маңызды шарттардың бірі. Өкінішке орай, карантин кезінде Уханьда жұмыс істейтін медициналық қызметкерлерге бұл жағдайға жету өте қиын. Осылайша, олар үнемі күтпеген төтенше жағдайларға және қоршаған ортадағы кенеттен өзгерістерге тап болды, бұл ұйқының әртүрлі проблемаларына әкелуі мүмкін. Жұқтыру қаупі, дәрі-дәрмектердің жетіспеушілігі және емдеудің нәтижесіз жоспарлары сияқты қазіргі жағдайлар стресс деңгейін арттырды, бұл ұйқы проблемаларын одан сайын ушықтырды. Стресс деңгейі жоғары медициналық қызметкерлер ұйқысыздықтан зардап шегетіні сөзсіз.

Сонымен қатар, алдыңғы зерттеулер ұйқы проблемалары жарақаттан кейінгі стресстің бұзылуымен тығыз байланысты екенін көрсетті. Шын мәнінде, ұйқысыздық — бұл жарақаттан кейінгі стресстің бұзылуының негізгі белгілерінің бірі, бұл одан әрі ұйқысыздықтың ауырлығы мен жарақаттан кейінгі стресстің арасындағы байланысты көрсетеді. Осылайша, стресстің жоғары деңгейі бар медициналық қызметкерлер ұйқысыздыққа бейім, бұл жарақаттан кейінгі стресстің бұзылуының белгілерін тудыруы мүмкін [1].

Қытайда интернетте жалпыланған мазасыздық бұзылыстары, депрессия белгілерінің және халық арасында ұйқының бұзылуы таралуы туралы анонимді сауалнама жүргізілді [2]. Демографиялық мәліметтерден басқа, оған GAD-7 шкаласының қытайлық нұсқасы, эпидемиологиялық депрессия шкаласы кірді (CES-D) және ұйқының сапасын бағалау үшін PSQI шкаласының қытайлық нұсқасы (Pittsburgh Sleep Quality Index) жүргізілді.

Сауалнамаға 7236 респондент қатысты. Жалпыланған мазасыздық бұзылыстары симптомдарының жалпы таралуы, депрессия және ұйқының сапасының нашарлауы сәйкесінше 35,1 %, 20,1 % және 18,2 % құрады.

Жалпыланған мазасыздық бұзылыстары белгілерінің таралуында, депрессия, ұйқы сапасының бұзылуы мен жыныс арасында статистикалық маңызды айырмашылық болған жоқ. Жалпыланған мазасыздық бұзылыстары белгілерінің таралуы және депрессия 35 жасқа дейінгі респонденттерде едәуір жоғары болды. Ұқсас нәтижелер Тайвань зерттеулерінде типтік емес пневмония өршу кезеңінде алынды [3].

Басқа кәсіби топтармен салыстырғанда медицина қызметкерлері (23,6 %) ұйқының нашар сапасының ең жоғары деңгейі туралы хабарлады [4].

Пандемия жағдайында COVID-19 бар науқас ұзақ уақыт карантинде оқшауланғанда шамадан тыс қорқыныш, алаңдаушылық ұйқының бұзылуы болуы мүмкін, ашулану, абдырау, үмітсіздік, сондай-ақ мазасыздық, депрессия және жарақаттан кейінгі стресстік бұзылыстар бастан кешіреді. Жоғарыда айтылғандарға байланысты болашақта пандемия жағдайында психиатриялық және психологиялық көмек көрсету қоғамдық денсаулықты ұйымдастырудың негізгі бағыттарының бірі болуы мүмкін деп айтуға болады. Бірақ осы саладағы мамандар үшін, барлық көмек көрсететін дәрігерлер зардап шеккендерге көмек көрсету жағдайында, жаңа вирустың адам ағзасына әсері туралы білу маңызды.

Зерттеудің мақсаты: COVID-19 пандемиясы кезіндегі медицина қызметкерлеріндегі ұйқы бұзылысының ерекшеліктерін анықтау.

Зерттеуге Түркістан, Шымкент қалаларының медициналық қызметкерлері (дәрігерлер, мейірбикелер, кіші медициналық қызметкерлер) алынды.

Зерттеу бакрысында 287 медицина қызметкерлеріне анонимді сауалнама жүргізілді. COVID-19 өршуі кезінде медицина қызметкерлерінен Insomnia Severity Index сауалнамасы алынды.

Insomnia Severity Index (ISI) — бұл ұйқысыздықтың ауырлық дәрежесін анықтайтын нақты және сенімді сауалнама болып табылады. Сауалнама инсомнияның субъективті ауырлығын бағалау үшін қолданылады және 0-ден 4 баллға дейін ликер шкаласы бойынша бағаланатын 7 тармақтан тұрады. Сауалнама сенімділігі отандық зерттеулерде клиникалық және бақылау топтарында 0.77 құрады. Тесттің сезімталдығы 90.2 %, тесттің ерекшелігі — 95.2 %.

Ұйқысыздық — бұл ұйқының жеткіліксіз ұзақтығымен немесе ұйқының қанағаттанарлықсыз сапасымен немесе осы құбылыстардың үйлесімімен, айтарлықтай уақыт аралығында сипатталатын ұйқының бұзылуы. Сонымен қатар, ұйқының абсолютті ұзақтығы (сағат саны) шешуші емес, өйткені әр түрлі адамдарда ұйқының қалыпты, жеткілікті ұзақтығы әр түрлі болуы мүмкін. Ұйқысыздықтың диагнозы анамнездің барлық мәліметтерін, клиникалық көріністі талдауға негізделуі керек. Диагнозға қажетті жалпы жіктеу белгілері: ұйқының нашар болуы және/немесе ұйқының нашар болуы туралы шағымдар; ұйқының бұзылуы бір ай ішінде аптасына кемінде 3 рет байқалады; ұйқысыздықтың және оның салдарының алаңдаушылығы (түнде және күн ішінде); ауыр сырқаттану немесе қанағаттанарлықсыз ұзақтықтан туындаған әлеуметтік және кәсіби қызметтің бұзылуы және / немесе ұйқы сапасы. Курс бойынша жедел, жеделдеу және созылмалы ұйқысыздықтар бөлінеді. Ауырлық дәрежесі бойынша — әлсіз, орташа дәрежелі және айқын. Ұпай сандары келесідей жіктеледі: қалыпты (0–7), ұйқыздықтың аз бұзылыстары (8–14), орташа ұйқысыздық бұзылыстары (15–21) немесе ауыр ұйқысыздық (22–28). Нәтижелер SPSS статистикалық бағдарламалар пакетінде есептеліп жүзеге асырылды.

Жалпы зерттеуге алынған медицина қызметкерлерінде ұйқысыздықтың орташа ауырлық индексі 8,43±5,40 құрады (кесте 1.).

Кесте 1

Ұйқысыздық ауырлық индексінің орташа көрсеткіші

Сауалнама көрсеткіштері	Медиана/стандартты ауытқу
Ұйқыға кету	1±1,02
Ұйқының ұзақтығы	1±0,92
Ерте ояну	1±1,18
Ұйқымен қанағаттану	2±0,99
Ұйқы кезіндегі кедергі	1±0,99
Ұйқы кезіндегі мазасыздық	1±0,89
Жалпы ұйқысыздықтың ауырлық индексі	8,43±5,40

Ұйқысыздықтың орташа мәні дәрігерлердің 24,5 % — ында ISI ≥8 балл болды, оның ішінде 18,4 % — ы жеңіл ұйқысыздықпен және 6,1 % — ы орташа/ауыр ұйқысыздық деңгейін көрсетті. Ұйқысыздық белгілерінің ең көп таралуы мейірбикелерде байқалды (33,2 %). Ұйқысыздық белгілерінің ең төмен таралуы кіші медицина қызметкерлерінде байқалды (28,5 %) (кесте 2.).

Кесте 2

Медициналық қызметкерлердегі ұйқысыздық көрсеткіштерінің таралуы

	Ұйқы бұзылысы
	Жоқ n ( % )	Жеңіл n ( % )	Орташа/ ауыр n ( % )
Дәрігерлер (n=111)	84/75,5 %	20/18,4 %	7/6,1 %
Орта медициналық қызметкерлерМейірбике/ медбрат (n=100)	67/66,8 %	24/23,6 %	9/9,6 %
Кіші медициналық қызметкерлер (n=76)	54/71,5 %	16/20,5 %	6/8 %

Ұйқысыздық ауырлық индексінің дәрежесінің медицина қызметкерлеріне қарай — дәрігерлер мен орта/кіші буын қызметкерлермен салыстырмалы түрде зерттеу нәтижесі бойынша мейірбикелерде дәрігерлерге қарағанда ұйқысыздық орташа деңгейі жоғары, сенімділік дәрежесі оң мәнді (p <0,001). Жынысы бойынша салыстырмалы қарағанда айырмашылық болмады. Медицина қызметкерлерінің пандемия кезінде жұмыс орнына қарай салыстырмалы бақылау жүргізгенде провизорлық стационарда, тікелей аурумен жанасатын қызметкерлерде ұйқысыздық орташа/ауыр деңгейі жоғары болды, сенімділік дәрежесі оң мәнді (p <0,001) (кесте 3).

Кесте 3

Ұйқысыздық деңгейінің таралуын салыстырмалы зерттеу

Ұйқы бұзылысы	Медицина қызметкерлері		p	Жынысы		p	Жұмыс орны		p
	Дәрігер n= 111	Орта/ кіші мед. қызметкер n = 176		Ер n= 172	Әйел n= 115		Пров. стационар n= 225	Жалпы аурухана n= 62
Жоқ	75,5 %	68,8 %	<0,001	70,9 %	64,5 %	0,04	59,3 %	70,7 %	<0,001
Жеңіл	18,4 %	23 %		22,5 %	27,3 %		28,3 %	24,7 %
Орташа	4,9 %	7,2 %		5,8 %	7 %		10,5 %	4 %
Ауыр	1,2 %	1 %		0,6 %	1 %		1,7 %	0,4 %

Қорытынды: COVID-19 пандемиясы кезінде дәрігерлер мен орта/кіші буын қызметкерлермен салыстырмалы түрде зерттеу нәтижесі бойынша мейірбикелерде дәрігерлерге қарағанда ұйқысыздық орташа деңгейі жоғары және провизорлық стационарда, тікелей аурумен жанасатын қызметкерлерде ұйқысыздық орташа/ауыр деңгейі жоғары болды. Медициналық қызметкерлер арасында психологиялық ерекшеліктерін анықтау мақсатында тұрақты скринингті ұйымдастырып, алдын-алу шараларын жасауы керек. Әсіресе орта медициналық қызметкерлер, яғни мейірбикелерге жоғары көңіл бөлінуі, ағарту жұмыстары жүргізілуі қажет.

Әдебиет:

1. Xiao H, Zhang Y, Kong D, Li S, N Y. The effects of social support on sleep quality of medical staff treating patients with coronavirus disease 2019 (COVID-19) in January and February 2020 in China. Med Sci Monit. 2020; 26:e923549–923541.
2. Li Z, Ge J, Yang M, Feng J, Qiao M, Jiang R, Bi J, Zhan G, Xu X, Wang L, Zhou Q, Zhou C, Pan Y, Liu S, Zhang H, Yang J, Zhu B, Hu Y, Hashimoto K, Jia Y, Wang H, Wang R, Liu C, Yang C. Vicarious traumatization in the general public, members, and non-members of medical teams aiding in COVID-19 control. Brain Behav Immun. 2020; S0889–1591(20)30309–3.
3. Su TP, Lien TC, Yang CY, Su YL, Wang JH, Tsai SL, Yin JC. Prevalence of psychiatric morbidity and psychological adaptation of the nurses in a structured SARS caring unit during outbreak: a prospective and periodic assessment study in Taiwan. J Psychiatr Res. 2007; 41:119–130.
4. Maunder R, Hunter J, Vincent L, Bennett J, Peladeau N, Leszcz M, Sadavoy J,Verhaeghe LM, Steinberg R, Mazzulli T. The immediate psychological and occupational impact of the 2003 SARS outbreak in a teaching hospital. CMAJ. 2003; 168:1245–1251.