Мақалада жасөспірімдердегі депрессияның жас ерекшеліктері талданады.
Кілтті сөздер: депрессия, жас,әсер ету.
В статье анализируются возрастные особенности депрессии у подростков.
Ключевые слова: депрессия, возраст, влияние.
Депрессияның әркім үшін әртүрлі мағынасы мен түсінігі білдіреді. Біреулер үшін бірдеңені істегуге деген құштарлықтың жоғалуы сияқты болса, кейбіреулер үшін бұл өмірдің мәнін жоғалту. Депрессия ересектерде ғана емес, балаларда да кездеседі. Балалардағы депрессия бұл психикалық бұзылыс. Балалық шақта депрессия депрессияның классикалық сипаттамаларына сирек сәйкес келеді, сондықтан бұл ауруды бастапқы кезеңде анықтау әрдайым мүмкін емес. Балалардағы депрессия баланың себептеріне байланысты әртурлі тәсілдермен көрінеді. Мысалы, үш жасқа дейінгі балалар орталық жүйке жүйесінің зақымдануынан депрессияға ұшырауы мүмкін. Ауру тұқым қуалаушылықпен ауыратын жүйке жүйесіне әсер ететін ауыр аурулардың салдарынан ми жасушаларының зақымдануы нәтижесінде дамиды. Депрессияның үш кіші түрі бар. 1-ші кіші түрі 6–8 жастағы балаларда жиі кездеседі, қайғы, жылау, дәрменсіздік, үмітсіздік және өз тәжірибесіне батыру. 2-кіші тип 8–12 жастағы мектеп оқушыларына тән және өзін-өзі бағалаудың төмендігінде, менмендіктен, пайдаланылудан қорқуда, сәтсіздіктерді, бақытсыздықтарды күтуде көрінеді. 3-ші кіші тип (10 жастан асқан балаларда) сирек кездеседі және шектен тыс кінә сезімімен, жазалаушы өзі-өзі бағалаумен, өзін өзі жалаумен, өзіне зиян келтіру туралы пассивті және белсенді ойлармен сипатталады. Мұның бәрі олардың сыртқы және ішкі әлеммен байланысына қатты әсер етеді [1].
11 жастан 15 жасқа дейінгі жасөспірімдерде депрессия ашушаңдық, деструктивті мінез құлық, ашуланшақтық жән ашушаңдық түрінде көрінеді. Бала өзін және оны қоршап тұрғанның бәрін жек көре бастайды, оқуға және ойнауға деген қызығушылығын жоғалтады, өзі-өзі бағалауы және зейіні төмендейді. Соматикалық белгілер жалпы әлсіздікпен, ұйқының бұзылуымен, ас қорыту бұзылыстарымен және аллергиямен сипатталады. Егде жастағы жасөспірімде (15–18 жас) аффективті бұзылулар пайда болады негізінен қайғылы немесе дисфориялық көрінісі бойынша ересектердегі депрессияға жақын. Жасөспірімдер үшін депрессия байқалмайды, бірақ ол өте ауыр [2].
Депрессия ересектерді де айналып өтпейді. Ол жасөспірім кезінен басталады немесе тұқым қуалайды. Депрессия эпизоды, егер емделмеген болса, әдетте шамаммен айға созылады, бірақ кейде жыл немесе одан да көп уақытқа созылады. Эпизодтар, әдетте, өмір бойы бірнеше рет қайталанады. Депрессия өмірге өте ауыр әсер етеді, себебі ол адамға тек психикалық ғана емес, физикалық тұрғыдан да әсер етеді. Адам мәселенің тереңдігін түсінбей ауыра бастайды, бұл уақыттың ауырлығын бәрі байқамайды [3].
Егде жастағы адамның депрессиясы инфартқа, жүректің ишемиялық ауруы мен басқа да жүрек қан тамырлары ауруларына, ІІ типті қант диабетіне және суицидтік ойларға әкелуі мүмкін. Мұндай науқастарға негізгі ауруларды емдеу бойынша дәрігерлердің ұсынымдарын орындамайды, бұл олардың өршуіне әкеледі. Егде жастағы адамдар үшін депрессия жиі кездесетін ауру немесе әдеттегі жағдай ретінде қарастырылады, өйткені олар үшін симптомдар онша байқалмайды және олар оны денсаулығының әдеттегі жағдайымен шатастырады [4].
Психикалық теңгерімсіздік адамға әсер етіп,оның әлеуметтік тұлғасын өлтіреді. Көптеген пациенттер жақындарымен және шынайы әлеммен барлық қарым қатынастарын үзеді. Адамның экономикалық жағдайы да нашарлайды,өйткені оның өнімділігі төмендейді, оның мансабына немқұрайлылық пен енжарлық пайда болады. Адам күн санауды тоқтатады,ол жай ғана уақытта жоғалады. Егер депрессия емделмесе, ол өлімге, суицидке әкелуі мүмкін және бұл жасқа байланысты емес [5].
Әдебиет:
- Белова А. П., Малых С. Б., Сабирова Е. З., Лобаскова М. М. Оценка депрессивности в подростковом возрасте // Вестник ЮУрГУ. Серия: Психология. — 2008. — № 32(132). — С. 10–18.
- Галасюк И. Н. Особенности депрессивного расстройства в подростковом возрасте // Современная социальная психология: теоретические подходы и прикладные следования. — 2010. — № 3. — С. 115–129.
- Райс Ф., Долджин К. Психология подросткового и юношеского возраста. — Санкт-Петербург: Питер, 2012. — С. 816.
- // Ғылым хабаршысы. — 2020. — № 1(22).
