Мақалада Қазақстан Республикасындағы мектептегі математикалық білім берудің мақсаттары, міндеттері, күтілетін нәтижелері, құзыреттілік тәсілді жүзеге асыру контекстінде негізгі мазмұны қарастырылған.
Кілт сөздер: күтілетін нәтижелер, құзыреттілік, математикалық сауаттылық, оқу тапсырмалары.
В статье рассмотрены цели, задачи, ожидаемые результаты, базовое содержание школьного математического образования Республики Казахстан в условиях реализации компетентностного подхода.
Ключевые слова: ожидаемые результаты, компетенция, компетентность, математическая грамотность, учебные задания.
Математика әлемдік мәдениеттің құрамдас бөлігі бола отырып, дүниетаным мен ғылыми ойлау стилін қалыптастыруға негіз болады. Қазіргі адамның ойлау қабілетінің жан-жақты дамуы логикалық мәдениетті қалыптастырмайынша мүмкін емес. Математикалық есептерді шешу барысында жинақталған тәжірибе ұтымды ойлау дағдыларын да, ойды жеткізу тәсілдерін де (лаконистік, дәлдік, толықтық, айқындық, т.б.), интуиция — нәтижені болжау және болжау қабілеттерін дамытуға ықпал етеді. Математика жеке тұлғаның жалпы дамуына ғана емес, мінез-құлық, адамгершілік қасиеттерді қалыптастыруға айтарлықтай үлес қосуға қабілетті; дүниені эстетикалық қабылдаудың дамуына ықпал етеді
Дидактикалық принциптер негізінде математика мектеп пәніне айналдырылады. Академиялық пән ретінде математика дербес мағынасы бар практикалық, утилитарлы компонентті қамтиды. Қазіргі әлемде бағдарлау үшін әрқайсысына математикалық сипаттағы білім мен дағдылардың белгілі бір жиынтығы қажет (есептеу дағдылары, практикалық геометрия элементтерін білу — геометриялық шамаларды өлшеу, геометриялық фигураларды тану және бейнелеу, функциямен және графикпен жұмыс, пропорцияларды, теңдеулерді, теңсіздіктерді және олардың жүйелерін құрастыру және шешу және т. б.).
Қазақстан Республикасында орта білім берудің жаңа сапалық деңгейі білім берудің мазмұны мен процессуалдық аспектілерін ұйымдастырудың принципті жаңа әдіснамалық тәсілі негізінде қамтамасыз етіледі, онда басты назар нәтижеге беріледі [1]. Ұсынылған тәсілдің ерекшелігі мектептегі білім берудің әрбір деңгейі бойынша күтілетін нәтижелер реттелетін білім беру жүйесін құруда.
Дүние жүзінің көптеген елдерінде нақты қол жеткізілген нәтижелер негізінде білім сапасын үздіксіз арттыру жүзеге асырылуда. Халықаралық білім беру тәжірибесінде бұл тәсілдің тұжырымдамалық идеяларын жүзеге асыру тәжірибесі жалпыланады және нәтижеге бағытталған білім беру моделі деп аталады.
Қазақстан Республикасының білім беру тәжірибесінде қалыптасқан математикалық білім беру дәстүрлері қазіргі жағдайда математиканы оқытудың сапасын арттыруға бағытталған жаңалықтармен нығая түсуде. Математиканы оқытудағы жаңалықтар өмірлік дағдылардың құрамдас бөлігі ретінде математикалық сауаттылықты дамытуды өзектілендірумен байланысты. Оқушының математикалық сауаттылығы математиканың рөлін түсіну, математика тілін, математикалық ұғымдар мен заңдылықтарды меңгеру, қоршаған шындықты түсіну үшін алған білімдері мен іс-әрекет әдістерін қолдану, оқу және өмірлік жағдайларда конструктивті шешімдер қабылдау қабілеті арқылы көрінеді.
Құзыреттілік тәсілді жүзеге асыру жағдайында «Математика» пәні өзінің дербес мақсатын сақтай отырып, «Математика және информатика» білім беру саласының мазмұнына енгізілген.
«Математика» пәнінің мазмұнын таңдауды реттейтін дидактикалық негіздер:
– Қазақстан Республикасы азаматының сындарлы рөлдері түрінде ұсынылған базалық құзыреттерді мақсатты дамыту арқылы білім алушылардың үйлесімді қалыптасуы мен дамуына, өз өмірін адамгершілік тұрғыдан ұғынуға жәрдемдесуден тұратын Ұлттық деңгейдің жалпы мақсаты (қайырымды және тілектес адам; отбасының сүйікті және қамқор мүшесі; дені сау және кемелді тұлға;шығармашылық даралық; жауапты азамат [2]; базалық құзыреттер — оқушылардың «ересек өмірдегі рөлді» орындауға дайындығы; «азаматтың сындарлы рөлін ойнауға» дайындығы; өмір бойы білім алуды жалғастыруға дайындығы;
– негізгі және пәндік құзыреттерді дамыту арқылы білім алушылардың танымға деген қабілетін дамытуға, алған білімдерін кез келген оқу және өмірлік жағдайларда шығармашылық пайдалануға, өзін-өзі дамытуға және өзін-өзі басқаруға дайындығына негізделген орта білім берудің мақсаты;
– «Математика және информатика» білім беру саласында күтілетін нәтижелер, оқыту циклдары бойынша күтілетін нәтижелер.
Негізгі құзыреттіліктер — моральдық-этикалық нормаларға қайшы келмейтін табысты шешімдер қабылдау үшін оқушылардың танымдық және практикалық дағдылары мен дағдыларын біріктіруге дайындығын анықтайтын пәнаралық сипаттағы қабілеттер [2. 11 б.] (мақсатқа жету үшін алған білімдерін, дағдыларын, дағдыларын және өмірлік тәжірибесін біріктіру қабілеті). Негізгі құзыреттер ақпараттық құзыреттілік; коммуникативтік құзыреттілік; есептерді шешу құзіреттілігі «Математика және информатика» білім беру саласының және «Математика» және «Информатика» пәндерінің мақсаттары мен міндеттерін анықтауда бағдар болады.
Пәнаралық сипаттағы күтілетін нәтижелер ретіндегі пәндік құзыреттер білім беру бағыттарының мәні мен мақсатын анықтайтын және күтілетін нәтижелерді анықтау үшін бағдар ретінде қызмет ететін мақсаттар [2. 13-бет].
Осы тұрғыдан алғанда математика басқа пәндер сияқты негізгі және негізгі құзыреттіліктерді дамыту құралы қызметін атқарады. Демек, «Математика және информатика» білім беру саласы бойынша күтілетін нәтижелер оқушылардың математикалық сауаттылықты кең мағынада меңгеруі және ақпараттық-коммуникациялық технологиялардың мүмкіндіктерін шығармашылық және өнімді пайдалана білуі ретінде сипатталады. Демек, математика пәнінен оқушылардың оқу жетістіктеріне осы ғылым бойынша білім, білік, дағды, математикалық сауаттылық жатады. Бұл, біздің ойымызша, «Математика» пәні аясындағы оқу циклдері бойынша күтілетін нәтижелерді белсендірек жобалауға мүмкіндік береді.
Демек, математикалық сауаттылық — «Математика» пәнін меңгерудің нәтижесі.
«Математика және информатика» білім беру саласының жалпы мақсаттары қарым-қатынас құралдарының бірі ретінде логикалық, аналитикалық, инженерлік ойлауды қалыптастыруға және дамытуға бағытталған; қоршаған шындықты түрлендірудегі математика мен информатиканың рөлі туралы идеяларды дамыту; белгілі математикалық модельдерді пайдалана отырып, күнделікті өмірге жақын жағдайларда есептерді шешуге дайындау; табиғат құбылыстарын, қоғамдық процестерді сипаттауда математикалық және ақпараттық әдістерді қолдану дағдыларын дамыту [2. Б.16].
Күтілетін нәтижелер құзыреттердің барлық түрлерінің біртұтас тұтастыққа қосылуы болып табылады. «Математика және информатика» білім беру саласында және студенттерге математиканы оқытуда күтілетін нәтижелерді (яғни оқушылардың оқу жетістіктерінің стандарттары) анықтау үшін осы білім беру саласының шеңберінде әрбір цикл бойынша Ы.Алтынсарин атындағы Ұлттық академияда әзірленген кесте пайдаланылды. Кестеде негізгі құзыреттер (ақпарат, коммуникация және мәселелерді шешу) тігінен, ал ассимиляция деңгейлері көлденең орналасқан, яғни. ассимиляция төрт деңгейден тұрады: білім, түсіну, қолдану, дағды. Бұл құзыреттердің әрқайсысы нақты мазмұнмен толтырылады, олардың жиынтығы осы циклдің күтілетін нәтижелерін құрайды. Олардың тұжырымдауында олар оқушыға арналады.
«Математика» оқу пәнінің мысалында қарастырылған күтілетін нәтижелер екі жылға созылатын оқытудың әрбір циклі үшін қойылған мақсаттар мен міндеттер жүйесін жүзеге асыруды білдіреді. Орта білім беруде оқушылардың оқу жетістіктерінің алты деңгейі қарастырылады:
1 деңгей — 1–2 сыныптан кейін;
2 деңгей — 3–4 сыныптан кейін;
3 деңгей — 5–6 сыныптан кейін;
4 деңгей — 7–8 сыныптардан кейін;
5 деңгей — 9–10 сыныптардан кейін;
6 деңгей — 11–12 сыныптардан кейін [2].
Осылайша, математиканы оқытуда күтілетін нәтижелердің көп деңгейлі жүйесі оқушылардың жеке дамуының траекториясын құруға мүмкіндік береді, сонымен қатар нәтижеге жетудің әртүрлі жолдары мен тәсілдерін жасауға мүмкіндік береді, тұлғаның даму деңгейінің көрсеткіші болып табылады және оқушылардың оқу жетістіктерін бақылау.
Базалық, негізгі және пәндік құзыреттіліктер орта білім берудің ұзақ мерзімді мақсаттары болып табылады, ал білім беру жетістіктері деңгейі бойынша күтілетін нәтижелер қысқа мерзімді мақсаттар жүйесі ретінде әрекет етеді. Осыған сәйкес математикалық білім берудің негізгі мазмұны ұзақ мерзімді және қысқа мерзімді мақсаттар жүйесі негізінде анықталады.
Оқушылардың кең мағынада математикалық сауаттылығын, сондай-ақ жаңа ақпараттық-коммуникациялық технологияларды пайдалана білу қабілетін қалыптастыруға және дамытуға бағытталған математикалық білім берудің негізгі мазмұны келесі принциптер негізінде таңдалады:
– мектепте оқудың барлық жылдарында математиканы оқуды қамтамасыз ететін сабақтастық принципі;
– отандық және шетелдік математикалық білім беруде жинақталған оң тәжірибені есепке алуды көздейтін сабақтастық принципі;
– әртүрлі ғылыми-әдістемелік тәсілдер негізінде бір мазмұнды жүзеге асыруға мүмкіндіктер тудыратын өзгергіштік принципі;
– оқушылардың жеке ерекшеліктеріне сәйкес әртүрлі деңгейде математикалық дайындықты алу мүмкіндігін беретін дифференциация принципі.
«Математика» оқу пәнінің базалық мазмұны орта білім берудің әрбір деңгейінің мақсатын ескере отырып, білім беру бағдарламасын құрастыруға негіз болатын келесі мазмұндық жолдар негізінде анықталады: сандар мен өрнектер; теңдеулер мен теңсіздіктер; функциялары; геометриялық пішіндер және геометриялық шамаларды өлшеу; ықтималдық және статистика теориясының элементтері.
Орта білім деңгейлері бойынша мазмұндық желілерді қарастырыңыз.
- Сандар мен өрнектер. Бастауыш сыныпта оқушылардың санау және өлшеу нәтижесінде натурал сандар туралы, сандарды жазу принципі туралы түсініктері қалыптасады, ауызша және жазбаша есептеу дағдыларын қалыптастырады, арифметикалық есептерді шығару тәжірибесін жинақтайды. Бастапқы математика курсында арифметиканың үлесін арттыру керек. Сондай-ақ студенттер математикалық өрнектер мен сөйлемдерді жазу үшін әріптерді қолдану туралы алғашқы түсінік алады, арифметикалық амалдардың құрамдас бөліктерімен танысады.
Негізгі мектепте оқу барысында оқушылар рационал сандар туралы жүйеленген ақпараттар алады және олармен есептеу дағдыларын меңгереді, иррационал сандар туралы қарапайым түсініктер алады; пайыздық есептеулерге, бағалау және бағалау әдістеріне, калькуляторды қолдануға көңіл бөлінеді. Негізгі мектепте алгебралық мазмұн «рационалды өрнек» негізгі ұғымы төңірегінде топтастырылған; оқушылар бүтін және бөлшек өрнектерді түрлендіру дағдыларын игереді, түбірді алу операциясы туралы түсінік алады (мысалы, квадрат және куб түбірлер).
Орта мектепте жаңа амалдар, алгебралық, иррационал, көрсеткіштік, логарифмдік және тригонометриялық өрнектердің мәндерін есептеуге байланысты есептеу мәдениеті жақсаруда.
- Теңдеулер мен теңсіздіктер. Бұл сызықтың ерекше маңыздылығы теңдеулер мен теңсіздіктерді математиканың әртүрлі салаларында кеңінен қолдануында.
Бастауыш сыныпта оқушылар белгілі компоненттерден белгісіз компоненттерді табуға үйренеді.
Негізгі мектепте оқушылар теңдеу ұғымымен танысады, рационал теңдеулердің, теңсіздіктер мен жүйелердің негізгі түрлерін шешу алгоритмдерін меңгереді.
Орта мектепте функцияның жаңа түрлерінің енгізілуіне байланысты зерттелетін теңдеулер класы кеңейіп, теңдеулерді, теңсіздіктерді және олардың жүйелерін шешудің жалпы әдістері туралы түсініктер жасалуда.
- Функциялар. Бастауыш мектептегі оқыту мазмұны алфавиттік өрнектерді енгізгенде, арифметикалық амалдардың құрамдас бөліктері арасындағы тәуелділіктерді қарастырғанда, сөздік есептерді шығарғанда, оның барысында әртүрлі шамалар арасындағы байланыстарды (мысалы, жылдамдық, қашықтық және уақыт арасында) қолданылады.
Негізгі мектепте оқу барысында оқушылар элементар функциялар және олардың қасиеттері (тура және кері пропорционалдық, сызықтық функция, квадраттық функция) туралы жүйеленген білім алады, графиктерді салу дағдыларын меңгереді.
Жоғары сыныптарда функционалдық желінің дамуы бірнеше аспектіде жүреді: функциялардың жаңа қасиеттері қарастырылады; функциялардың жаңа кластары зерттеледі — тригонометриялық, көрсеткіштік, логарифмдік функциялар; математикалық талдау элементтері енгізіледі, олар функцияларды зерттеуге байланысты әртүрлі есептерді шешуде, физикалық есептерді шешуде және т. б.
- Геометриялық пішіндер және геометриялық шамаларды өлшеу. Геометрияны оқыған кезде оның көрнекі-эмпирикалық аспектісіне назар аудара отырып, курстың қатаң дедуктивті құрылысынан бас тарту ұсынылады. Кеңістіктік формаларды меңгеру оқудың алғашқы жылдарынан бастап үздіксіз жүргізілуі керек, орта білім берудің келесі деңгейінде бұл 5–6-сыныптарда стереометриялық объектілерді пәндік модельдеуге және кеңістіктік формалардың құрамдас бөліктері ретінде планиметикалық формаларды қарастыруға көбірек көңіл бөлу арқылы жеңілдетілуі мүмкін.
«Векторлар» тақырыбы оқушылардың алған білімдерін практикада қолдануға мүмкіндік беретіндіктен жалпы тәрбиелік мәні зор.
- Ықтималдық және статистика теориясының элементтері. Бұл мазмұндық желіде әрқайсысы орта білім берудің барлық деңгейінде бір дәрежеде немесе басқа деңгейде көрініс беретін өзара байланысты үш бағыт бөлінеді: ықтималдық есептерді шешу аппаратын құру және оқушылардың логикалық дамуы мақсатында комбинаторика саласында оқыту, практикалық бағытталған математикалық іс-әрекеттің маңызды түрін қалыптастыру; деректерді жинау, ұсыну, талдау және түсіндіруге байланысты дағдыларды қалыптастыру және дамыту; кездейсоқ оқиғалардың ықтималдығы және ықтималдық есептерді шығару қабілеті туралы идеяларды қалыптастыру және дамыту.
Бастауыш сыныптарда оқушылардың алдында мүмкін болатын нұсқаларды санау және кестелерден, диаграммалардан, каталогтардан және т. б. қажетті ақпаратты табуды үйрену керек. Негізгі мектепте кездейсоқ оқиға және оның ықтималдығы туралы түсінікке назар аударылады. оқушылар нақты жағдайлардың ықтималдық үлгілерімен танысады, кездейсоқ оқиғалардың қарапайым ықтималдықтарын табуды және салыстыруды үйренеді, нақты деректерді өңдеу дағдыларын меңгереді, сандық ақпаратты сақтау және өңдеу үшін электронды компьютерлерді пайдалану туралы түсінік алады. Орта мектепте белгілі бір білім салаларына тән негізгі ықтималды-статистикалық заңдылықтармен және модельдермен, зерттеу мақсаттарына байланысты Статистикалық мәліметтерді жинау және өңдеу ерекшеліктерімен, ақпаратты өңдеу үшін компьютерді қолданумен танысу болжанады.
Осы мазмұнды сызықтармен қатар, мазмұны жалпы әдіснамалық ұғымдар мен идеялардың дамуы тұрғысынан байқалатын әдіснамалық принциптерді: ойлаудың математикалық әдістері мен тәсілдерін; математикалық тілді; математика және сыртқы әлемді; математика тарихын бөліп көрсетуге болады:
Математиканың жалпы білім беру функциясына көбірек көңіл бөлу жағдайында, бағдарламалар мен оқулықтардың өзгергіштігі жағдайында, курстар құрылымына көзқарастардың әртүрлілігі пәнаралық байланыстарға деген көзқарасты түбегейлі өзгертеді. Жалпы, кейбір жағдайларда математика қайнар көзі болмауы керек, бірақ жаратылыстану сабақтарында ұсынылған білімнің тұтынушысы және т. б. осы пәндерді оқу кезінде қалыптасқан идеяларға сүйенуі керек. Нақты әлемді және оның заңдылықтарын тәжірибелі білу тиісті математикалық аппаратты құруға, сондай-ақ оны қолдануға негіз бола алады, мысалы, физиканың дамыған бөлімдерінде, осылайша математиканы құру мен дамытудың тарихи процесін көрсететін мотивацияның негізі ретінде әрекет етеді. Ұқсас позиция қазірдің өзінде орын алады, мысалы, географияда студенттер пропорция мен ұқсастықтың математикалық ұғымдарын зерттегенге дейін масштабпен, тіпті математика курсында мүлдем зерттелмеген сфералық координаттармен танысады.
Пәнаралық байланыстардың айтарлықтай жаңа аспектісі Математиканы оқыту мазмұнына Ықтималдықтар теориясы мен жүз тистиканың элементтерін, атап айтқанда комбинаториканы нақты модельдердегі ықтималдықтың негізгі құрамдас бөлігі ретінде енгізуге байланысты туындайды. Бұл физикада статистикалық теорияларды құруға және биологиядағы генетиканы зерттеуге айқын жаңа мүмкіндіктер беріп қана қоймай, одан да маңызды болып көрінетін математика мен гуманитарлық цикл пәндері арасындағы байланысты жүзеге асыру проблемасын туғызады.
Пәнаралық қатынастар тұрғысынан математикалық тілді нақты тілмен салыстыруда нақты байланыс құралы ретінде оқыту өте маңызды. Сауатты математикалық тіл -бұл нақты және ұйымдастырылған ойлаудың дәлелі, және бұл тілді білу, сөйлемдердің нақты мазмұнын, сөйлемдер арасындағы логикалық байланыстарды түсіну табиғи тілді білуге де қатысты және сол арқылы адамның ойлауының қалыптасуы мен дамуына айтарлықтай үлес қосады. Сонымен қатар, табиғи және математикалық тіл арасындағы объективті байланыстар соншалықты терең, сондықтан математика мен Тілдерді оқыту, мемлекеттік, Ана және шет тілдері арасындағы пәнаралық байланыстар да үш жақты болуы мүмкін.
Математиканың жалпы білім беру және профильдік функцияларының әдіснамалық деңгейінде саналы және нақты бөліну әртүрлі жас кезеңдерінде әр түрлі жүзеге асырылады. Бастауыш сыныптарда математиканы оқыту айқын жалпы білім беру сипатына ие, негізгі жалпы білім беру деңгейінде математикаға деген қызығушылықты, математикалық қабілеттерді дамыту (бұл жағдайда үлкен қиындықтар, математикалық үйірмелер ерекше рөл атқарады) және математиканы тереңдетіп оқыту жүйесінің болашақ контингентін дайындау болжанады. Сонымен қатар, математиканы оқытуда ешқандай мамандандырылған саралау болмауы керек және тек оқушылардың математикалық дайындығына қойылатын талаптарды саралау арқылы деңгейлік саралау туралы айту керек.
Математикаға тұрақты қызығушылық 14–15 жаста қалыптасады. Сондықтан негізгі мектепте бейіндік саралаудың басталуы көзделеді: жалпы білім беру курсының «сандық» математиканы тереңдетіп оқыту жүйесі тармақталады. 8-сыныпта математиканы тереңдетіп оқыту жүйесі бағдарлы кезең ретінде қарастырылады, бұл білім беру мазмұнын кеңейтпейтіндігінде көрінеді.
Жоғары мектеп толығымен Профильді деп саналады. Бұл дегеніміз, әр оқушы нақты профильдердің бірінде оқиды. Математиканы оқыту тұрғысынан барлық түрлі профильдер үш бағытта біріктіріледі. Барлық үш бағытта математика курсы негізгі мектептің математикасының негізгі мазмұнына сүйенеді. Бұл ұстаным, ең алдымен, оқушыға математика саласындағы өз әлеуетін іске асыру мүмкіндігін беру қажеттілігін ескереді, ол оқудың кейінгі кезеңінде де көрінуі мүмкін.
Қоғамдық-гуманитарлық бағыт үшін базалық мазмұн ұсынылады, ол ең алдымен прагматикалық мақсаттарға бағынады және функционалдық сауаттылық деңгейін арттыруға бағдарланады. Бұл курс оқушыларға математикамен байланысты мамандық бойынша жоғары оқу орнында білімін жалғастыру мүмкіндігін қамтамасыз етуді міндет ретінде қоймайды. Базалық мазмұны болуы мүмкін таңдалған сол, оқушылар оларды қызықтыратын, мысалы, тілі, тарихы, өнері, көркем шығармашылық, спорт немесе заттық-практикалық қызметі. Оның ерекше ерекшелігі айқын гуманитарлық бағыт болуы керек, яғни адамның психикалық дамуына, математикамен адам қызметінің саласы ретінде танысуға, қазіргі әлемде еркін бағдарлау үшін қажет емес білім мен дағдыларды қалыптастыруға ерекше назар аудару керек. Гуманитарлық ғылымдарда құрылымдық модельдер өте маңызды, олардың құрылысы мен зерттеуі қазіргі заманғы және қазіргі мектептегі математика курсынан өте алыс математика бөлімдерін, ең алдымен дискретті математиканы тартуды талап етеді (Лингвистикада грамматикалық модельдердің құрылысын, әртүрлі гуманитарлық ғылымдардың қосымшаларында Ақпараттық жүйелер құруды атап өту жеткілікті).
Технологиялық бағыт үшін арнайы математика курсы ұсынылады. Математиканы осы бағытта оқытудың мәні математикалық модельдеу болып табылады. Мұнда нақты процестердің сандық сипаттамалары және Математикалық талдаудың принциптерімен қатар математиканың дәстүрлі бөлімдерін қажет ететін тиісті сандық модельдер үлкен рөл атқарады.
Жаратылыстану-математикалық бағыт үшін оқытудың нақты Математикалық, химиялық-биологиялық, физика-математикалық бейіндерін қамтамасыз ететін тереңдетілген курстар арналған. Математиканың тиісті курсы студенттерге мате матиканы жоғары деңгейде меңгеруді талап ететін мамандық бойынша кез-келген жоғары оқу орнына түсу мүмкіндігін ғана емес, сонымен қатар тиісті университетте сәтті оқуға жағдай жасауы керек. Дәл осы технологиялық және жаратылыстану-математикалық бағыттағы бейіндегі оқушылар болашақта біздің қоғамның ғылыми, техникалық, технологиялық және әлеуметтік прогресін қамтамасыз ететін кадрлық әлеуеттің негізін құрайды.
Мектеп математика курсына мұқият таңдалған есептерді қосу, оларды шешу математикалық модельдерге келу үшін математикаға Қажет жағдайларды қарастыруға әкеледі, математикалық білімнің теориялық мазмұнының студенттердің алған математикалық білімдерін қолдану тәжірибесімен тығыз байланысын орнатуды қамтиды. Мектептегі математикалық білімнің даму тарихы көрсеткендей, бұл мүмкін болады:
– зерттелетін объектіде болып жатқан оған кіретін ұғымдарды, қарастырылатын фактілерді жалпылау процесі;
– күнделікті практикада математикалық білімдер мен олардың қосымшаларын үнемі қолдану, бұл балалардың өмірлік тәжірибесінде зерттелетін ұғымдармен алдын-ала танысуға әкеледі;
– Математиканы оқыту әдістері мен құралдарын жетілдіру.
Математиканы оқыту кезінде құзыреттілікті дамыту мазмұны есебінен емес, оқытудың процедуралық жағы есебінен жүзеге асырылады. Математиканы игеру бойынша оқу процесін жобалау кезінде белгіленген құзіреттіліктерді, күтілетін нәтижелерді жеке тақырыптар мен бөлімдердің оқу материалымен біріктіру қажет. Математикалық сауаттылықты дамытудың негізгі құралы оқу тапсырмалары болып табылады.
Тапсырманы орындау кезінде білім алушы оқу немесе өмірлік жағдайды шешеді және оқу материалын меңгеру деңгейін және сол арқылы күтілетін оқу нәтижесіне қол жеткізу деңгейін көрсетеді. Іс-әрекеті проблемаларды шешу тәжірибесін қалыптастыратын оқу жағдайлары-бұл әдетте практикалық жағдайлар, сабақ және сабақтан тыс іс-әрекеттегі рөлдік ойындар.
Мәселелерді шешудің жеке кезеңдерін пысықтауға арналған оқу тапсырмаларының мысалдары ретінде мыналарды ұсынуға болады:
– мәселені тұжырымдау қажет белгілі бір жағдайды сипаттайтын мәтін берілген тапсырмалар;
– жетіспейтін немесе артық деректері бар тапсырмалар;
– зерттеу сипатындағы тапсырмалар немесе зерттеу тапсырмалары;
– проблеманы тұжырымдау негізінде алдағы қызметтің мақсатын анықтауды талап ететін тапсырмалар;
– қойылған мақсатқа жету тұрғысынан оқушылар жасаған жұмысты бағалауға бағытталған міндеттер.
Әдебиет:
1. Қазақстан Республикасының орта жалпы білім берудің ұлттық стандартын әзірлеуге арналған материалдар. — Алматы, 2004 ж.
2. Қазақстан Республикасының мемлекеттік жалпыға міндетті білім беру стандарты. Бастапқы білім. Негізгі орта білім. Жалпы орта білім. Негізгі ережелер. — Астана, 2008 ж.
