Мақалада экологиялық туризмнің мәні және қазіргі таңдағы өзектілігі жайлы айтылады.
Кілт сөздер: экология, туризм, экономика, саяхат.
В статье рассматривается актуальность и сущность экологического туризма в настоящее время.
Ключевые слова: экология, туризм, экономика, путешествие.
Туризм әлемдік экономикада басты бағыттарының бірі болып табылады және манызды рөл атқарады.
Туризм түсінігіне келетін болсақ, Қазақстан Республикасының «Қазақстан Республикасындағы туристік қызмет туралы» Заңының 1 бабына сәйкес «туризм — жеке тұлғалардың ұзақтығы жиырма төрт сағаттан бір жылға дейін, не жиырма төрт сағаттан аз, бірақ уақытша болған елде (жерде) ақы төлейтін қызметпен байланысты емес мақсатта түнеп өтетін саяхаты» деп белгіленген [1].
Жалпы айтқанда, туризм — сауықтыру, танымдылық, адамның өндіруші күшін қалпына келтіру сияқты рекреациялық қызметтің бірқатар түрлерін біріктіретіндіктен, рекреациялық қажеттілікті қамтамасыз ететін ең қажетті құрал болып табылады. Сонымен бірге, туризм — денсаулық сақтаудың, дене шынықтырудың негізгі құрылымдық бөлімі, жеке тұлғаның рухани, мәдени және әлеуметтік дамуының құралы.
Қазіргі кезде әр бір адам жер шарының кез келген жеріне баруына мүмкіндігі бар. Туризм әлемдік экономиканың қарқынды дамып келе жатқан секторы және валюталық түсімдердің тиімді көзі болып табылады. Туризм қазіргі әлемде құқығы жағынан жүз жылдықтың экономикалық феномені болып танылды және кез-келген мемлекет экономикасының дамуына ықпал етеді. Осы заманғы әлемдік экономикада туристік сала — аса жанды және перспективалы салалардың бірі, кейбір елдерде мемлекет кірісінің алғашқы тарауы болып табылады. Мысалы, Турция, Біріккен Араб Эмираттары т. б.
Бүкіләлемдік туристік ұйымның болжамы бойынша Қазақстан Республикасы тұрақты туризмді дамыту үшін болашағы бар елдер санында. Барлық туристік нарықта Қазақстанның табиғатына, ландшафтарына және ұлттық мәдениетіне үлкен қызығушылық білдіреді. Сондықтан да Қазақстанда туристік сала елдің экономикалық дамуындағы басым сала ретінде белгіленді.
Қазақстан Республикасы территориясы орманды дала, дала, шөлейт және шөл зоналарынан тұрады. Қазақстанның көптеген бөліктерін ойпаттар мен қыраттар, шығыс пен оңтүстік-шығысын Алтай, Тарбағатай, Жоңғар Алатаулары сияқты таулы шыңдар, Тянь-Шаньнның солтүстік жүйелері алып жатыр. Қазақстанның климаты шұғыл континентті, яғни материкке шұғыл континенттен және де теңіздер мен мұхиттардан алшақ орналасқан.
Қазақстан Республикасы табиғаты әр алуан, мұнда көптеген табиғат комплекстері кездеседі, яғни жақсы жағдайда сақталған әрі экологиялық туризмнің дамуына негіз болып табылады. Экологиялық туризмге тоқталатын болсақ, туризмнің бұл түрі адамның тамаша, танымдық, ғылыми, өлкетану қажеттіліктерін қанағаттандырады және табиғаттың кескіндемелік, экзотикалық, қайталанбайтын құбылыстарымен тікелей өзара қарым-қатынасының көрінісі, ең алдымен «ашық» табиғат жағдайындағы қарым қатынас деуге болады.
Экологиялық туризмнің негізгі мақсаты мыналар болып табылады:
– экологиялық білім, табиғатпен өзара қарым-қатынас мәдениетін арттыру, табиғи ортада этикалық нормаларды жасау, табиғаттың және оның жеке элементтерінің тағдыры үшін жеке жауаптылық сезіміне тәрбиелеу;
– адамның рухани және физикалық күштерін қалпына келтіру, табиғи жағдайдағы табиғи ортада толыққанды демалысты қамтамасыз ету.
Әлемдік тәжірибеде экологиялық туризм ерекше қорғалатын табиғи аумақтарда айрықша іске асырылады. Экологиялық туризмді жоғары табыс көзі ретінде және экономиканың экологиялық қауіпсіз саласы ретінде қараса және дамытса Қазақстанды дамытудың маңызды элементі болуы мүмкін. Сонымен, экотуризм — жергілікті халықтың жағдайына қолдау көрсетумен және қоршаған ортаны қорғай отырып, табиғи зоналарға аймақтарға жүргізілетін жауапкершілігі мол саяхат болып табылады.
Осыған байланысты экологиялық туризмді дамытудың негізгі бағыттарын айқындайтын ұсыныстар ұсынамыз:
– экологиялық туризммен қатар ауыл туризмін қоса дамыта отырып, ауыл халқын экологиялық сауаттандыру ісін дамыту;
– Қызылорда облысындағы «Қамбаш көлінің» экологиялық туризм аймағы ретінде тану, ерекше қорғалатын табиғи аумақтың қатарына кіргізу және мемлекеттік бақылауды күшейту, қызмет көрсету жүйесін кеңейту;
– «Қамбаш көлінің» экологиялық туризмімен айналысатын арнайы мамандар әзірлеу, туристерге қызмет көрсетерлік мамандарды арнайы даярлықтан өткізіп, білімдерін шыңдау;
– «Қамбаш көліндегі» туризм қызмет көрсету нарығында өз орнын алу үшін жарнамалық бейнероликтерді жасау және әлемнің жетекші телеарналарында көрсету, шетелдік жетекші БАҚ өкілдері үшін ақпараттық турлар өткізу [2];
– экологиялық туризмді дамытуға мемлекеттік қаржыны көбейту;
– кез-келген тұлға экологиялық туризмді жоғары табыс көзі ретінде және экономиканың экологиялық қауіпсіз саласы ретінде қарастыру және дамыту;
– халықаралық және республикалық туристік көрмелер мен жәрмеңкелерде аймақтың қайталанбас туристік бірегей тартымдылығын инновациялық жолмен көрсетіп отыру.
Әдебиет:
- Қазақстан Республикасының 2001 жылғы 13 маусымдағы № 211-ІІ «Қазақстан Республикасындағы туристік қызмет туралы» Заңы.
- Қамбаш көлі болашақта туристердің демалыс орнына айналатын болады // Табиғат тынысы. — 2010. — № 11 (31).
