Бұл мақалада мектеп оқушыларын информатика пәнінен олимпиадаға дайындаудың әдіс — тәсілдері туралы жазылған. Олимпиаданың маңыздылығы мен ерекшеліктері, негізгі мақсат — міндеттері толықтай сипатталған.
Олимпиада тапсырмаларын ұйымдастыру және жоспарлау жұмыстары туралы баяндалады.
Кілттік сөздер: олимпиада, интеллектуалды жарыстар, деректер қоры, тест тапсырмалары.
В данной статье описываются методы подготовки школьников к олимпиаде по информатике. Суть и особенности олимпиады, основные цели которой подробно изложены.
Описывает организацию и планирование олимпийских миссий.
Ключевые слова: олимпиада, интеллектуальные соревнования, базы данных, тестовые задания.
This article describes the methods of preparing students for the Olympiad in Informatics. The essence and features of the Olympiad, the main objectives of which are detailed.
Describes the organization and planning of Olympic missions.
Key words: olympiad, intellectual competitions, database, test tasks.
Қазіргі кезде республикалық, облыстық және қалалық олимпиадаларға білім беру мекемелерінің қатысуы міндетті болып табылады. Күн өткен сайын пәндік олимпиадалардың рөлі өсіп отыр. Пәндік олимпиадаларда жүлделі орын алғаны үшін оқушылар мақтау қағазыдарымен және басқа да бағалы сыйлықтармен марапатталып жатыр, яғни бұл өз кезегінде олимпиаданың мәртебесін көтеріп, баланың пәнге деген қығызушылығын арттыра түсті. Қарапайым сынақтар мен тесттерден, жоба және зерттеу жұмыстарынан, әртүрлі интеллектуалды жарыстардан, эссе жазудан олимпиаданың айырмашылығы, олимпиада жалпы білім беру пәндері бойынша білімнің кең ауқымын қамтиды.
Олимпиадаға дайындық өте маңызды болғандықтан, ұзақ мерзімді және жүйелі болуы керек. 9-сынып оқушысы лайықты нәтижелерді көрсету үшін кем дегенде оқушыны 6 сыныптан дайындауды бастау керек. Оқушы пәндік олимпиададан жүлделі орын алуы үшін мынадай іс –әрекеттер орындау қажет:
− олимпиадаға дайындау жолдарын түбегейлі өзгерту;
− оларды қалыпты жүйеге келтіру;
− нақты әдіснаманы әзірлеу.
Біз информатика пәнінен оқушыларды олимпида дайындаудың әдіс — тәсілдерін ұсынамыз:
- «Информатика пәнінен олимпиадалық тапсырмалар» деп аталатын деректер қорын құру қажет.
- Деректер қорында соңғы 5 жылдық олимпиаданың тапсырмалары жинақталуы керек.
- Содан кейін муниципалдық және аймақтық деңгейдегі тапсырмалардың мазмұнын талдау және қорытынды жасау керек.
Мысалы, информатика пәнінен олимпиаданы төмендегідей ұйымдастыруға болады:
1. Олимпиаданың тапсырмалары үш бөліктен тұрады:
1 бөлік төрт тапсырмадан бір дұрыс жауапты таңдауға арналған тапсырмалар;
2, 3 бөліктер — бірнеше жауаптарды немесе салыстыруды таңдау арқылы тапсырмалар.
2. Тереңдетіп оқытатын мектеп бағдарламасы аясында пән туралы білуге қажетті тапсырмалары- 25 % -ы.
3. Білім беру міндеттерінің 50 % -ы мектеп бағдарламасынан тыс тапсырмалар.
4. Ерекше жағдайдағы білімді қолданудың міндеттерінің 25 %, деректерді талдау және проблемаларды шешу барысындағы тапсырмалар.
Көріп отырғанымыздай, оқушылар сабақ барысында алатын білімдер қоры жеткіліксіз екені анық, сондықтан да қосымша сағаттық жаттығулар қажет. Бұдан басқа, оқушылардың таңдауын ескеріп, осы пән бойынша елеулі дайындыққа дайын оқушыларды таңдап, қабілеттерін ескере отырып, мектепте олимпиадаға қатысатын оқушылардың тобын қалыптастырамыз.
Жоспарлау жұмыстары.
− жеке білім беру траекториясын қалыптастыру;
− топтағы жұмыстың жекелеген түрлерінің басым болуы;
− жоғары сынып оқушыларының төменгі сынып оқушыларымен тығыз қарым-қатынасы.
Мектеп оқушыларымен жұмысты жоспарлағанда, формализм мен артық ұйымдастырудан аулақ болу керек. Әртүрлі жас ерекшеліктерді және әр түрлі деңгейдегі жаттығуларды ескере отырып, әр қатысушыға жеке білім беру траекториясын құру оңтайлы болады және оқушыға бұл траекторияны таңдауға еркіндік беру қажет. Бұл сабақтардың көпшілігіне оқушылардың еркін қатысуына, когнитивтік немесе ғылыми-зерттеу жұмыстарының бағытын еркін таңдауға әкеледі. Оқушылар сабақ барысында мынадай білім қорын игереді:
− қажетті ақпараттарды алады;
− өз бетінше орындайтын тапсырмалар орындайды;
− жобалық жұмыстарды жүргізуге көмек алады;
− биологиялық проблемаларды шешу үшін шағын топтар жинақталып, теориялық мәселелерді талқылайды.
Жоғары сынып оқушылары өз тапсырмаларын шеше отырып, төменгі сынып оқушыларына кеңесші және жетекші ретінде қызмет көрсете алады. Мұғалім жеке оқушыларға кеңес береді немесе шағын топтармен әңгімелеседі, одан әрі оқыту үшін болашақтағы мақсаттарды анықтап, оған жету үшін міндеттерді белгілейді.
Олимпиадаға дайындықтың негізгі бөлігіне бет бұрайық. Оқушыға осы зияткерлік байқауға қатысуға не қажет? Табиғи және эксперименталды ғылым ретінде биология сипаттамаларын ескере отырып, мұндай жетістіктің үш компоненті ерекшеленуі мүмкін. Жетістіктердің компоненттері:
− биологиялық ойлау қабілетін дамыту;
− биологиялық мәселелерді шешу қабілеті, сынақтармен жұмыс істеу мүмкіндігі;
− практикалық дағдыларды қалыптастыру.
Бұл негізгі кезеңдер мектеп оқушыларын оқытудың негізгі бағыттарын анықтайды. Оқушыларды іріктеу пән бойынша олардың академиялық көрсеткіштеріне, танымдық белсенділік деңгейіне және ұтып алу ниетіне негізделеді. Содан кейін ең күрделі, бірақ өте қызықты дайындық процесі басталады. Әрбір мұғалімнің өз әдіс-тәсілдері, оқыту формалары бар. Осы мәселе бойынша Интернетте көптеген пайдалы ақпарат орналастырылған, бұл ақпаратты талдау арқылы олимпиадаларға дайындалудың шарттарын анықтауға болады:
− сыныптан тыс сабақтар арқылы олимпиадаға дайындалу;
− қызығушылығын ынталандыратын және оның қанағаттануын қамтамасыз ететін дамушы ортаны ұйымдастыру;
− сабақтан тыс іс-шаралар арқылы жүзеге асыру мақсатында әртүрлі байқаулар, үйірмелер, элективті курстар, эвристикалық жарыстар ұйымдастыру.
Сабақтарда озық деңгейдегі шығармашылық тапсырмаларды қолдану. Әдетте, олимпиадаға қатысушылар әрқашан сыныптағы қиындықтардың олимпиадалық деңгейіне жеке тапсырмаларды алады, бұл үй тапсырмасына да қатысты. Егер мұғалім мен оқушы арасындағы қарым-қатынас тығыз болса, қиын жұмыстың өзі тиімді болады. Мұғалімнің артықшылығы, кәсіби тұрғыдан білімділігі білімді, дағдыларды және оны оқушыға беруге қабілетінде ғана көрінуі мүмкін.
Кітаптар оқу. Әртүрлі отандық және шетелдік әдебиеттерді зерттеп, саралау жұмыстарын жүзеге асыру қажет. Бастапқы кезеңдерде оқушыларға энциклопедия, табиғат туралы кітаптар, танымал ғылыми журналдар оқыту қажет. Ал жоғары сынып оқушылар үшін аса маңызды әдебиеттер қызықты болады: университет оқулықтары, семинарлар, ғылыми журналдар.
Зерттеу және жобалау. Біз зерттеу және жобаларға арналған презентациялармен жұмыс жасауымыз қажет Жеке білім беру траекториясы әр команда мүшелеріне жоба және ғылыми-зерттеу жұмыстарының бағытын таңдауға мүмкіндік береді. Жоба бойынша жұмыстар 5-сыныптан басталады. Мысалы: ақпарат жинау, талдау, жиналған ақпараттарды саралау. Содан кейін өз зерттеулеріміз туралы гипотеза жасалады, тәжірибелік деректер талданады.
Тапсырмаларды шешу, тест тапсырмаларын орындау. Оқушылар алдымен қарапайым тапсырмаларды, содан кейін күрделі тапсырмалады жоғары деңгейде орындай бастайды. Мұғалім әрқашан мәселені шешуге жол ашады, қатеге назар аударады. Тапсырма берген соң оны жоғары сынып оқушыларына тексерту қажет, яғни жоғары сынып оқушысы бұл тапсырманы қалай орындағанын еске түсіре алады.
Әдебиет:
- Алексеев А. В., Беляев С. Н. Подготовка школьников к олимпиадам по информатике с использованием веб-сайта: учебно-методическое пособие для учащихся 7–11 классов. — Ханты-Мансийск: РИО ИРО, 2015. — 284 с.
- Великович Л. С., Цветкова М. С. Программирование для начинающих. — М.: БИНОМ. Лаборатория знаний. 2016. — 287 с.
- Кирюхин В. М. Информатика. Международные олимпиады. Выпуск 1. — М.: Просвещение, 2015. — 239 с. — (Пять колец).
- Кирюхин В. М., Окулов С. М. Методика решения задач по информатике. Международные олимпиады. — М.: БИНОМ. Лаборатория знаний, 2017. — 600 с.
- Столяр С. Е., Владыкин А. А.. Информатика. Представление данных и алгоритмы. — СПб.: Невский Диалект; М.: БИНОМ. Лаборатория знаний. 2014. –382 с.
