Неге біз Lesson Study зерттеуін бастадық?
Қазақстан тарихы және география пәндерін оқытудың басты ерекшеліктерінің бірі – пән арқылы екінші тілдің құзыреттілігін /қазақ тілің/ дамыту.Әріне орыс сыныптарының оқушыларына екінші тілде пәнді меңгеру қиын.Сондықтан Қазақстан тарихы және география пәндерінің мұғалімдері бірігіп осы проблеманы шешу жолдарын іздеді.Осы ізденудің нәтіжесінде зерттеу жұмысын жұргізуге түра келді.Мұғалімдердің кәсіби деңгейін жоғарлататын, тәжірибесі саласындағы білім жетілдіруге бағытталған тиімді әдістердің бірі- Lesson Study. Назарбаев Зияткерлік мектебі мұғалімдерінің басты мақсаттары осы зерттеу тәсілін қолданып жоспарлау, қадағалау, оқыту мен оқуды талдау, өз қорытындыларын тұжырымдап, құжаттарды бірлесіп жүзеге асыру. Lesson Study-ді өткізгеннен кейін топ мүшелері қолданған педагогикалық әдіс-тәсілдерді түрлендіріп немесе жетілдіріп,әріптестері мен бөліседі.
Таңдалған сынып бойынша пән мұғалімдері анықталып, топ мүшелігіне алынды:тарих пәні мұғалімдері: Байханова Л.А.,Машрапова А.С.,Тоғайбаев Р.К.,Тулебаева Б.Т.және география пәні мұғалімдері: Аленова Б.Б.,Касымов Т.Ж.,Конкышев К.С.,Шуктаева А.М.
Lesson Study зерттеуін бастау алдында біз психолог мамандарымен, қатынасқа түсіп, оқушылардың зият нәтижелелерін анықтайтын тест қорытындысын алдық.Қазақ тілі мұғалімдерімен кеңесіп, оқушылардан тіл деңгейін анықтайтын анкета алынды.
Зерттеу жұргізетін мұғалімдер тобы әдебиет құралдарымен танысты.Пән мен тілді кіріктіріп оқытатын мұғалімдерінің бірінші қолданатын ең басты әдістемесі «Екінші тілде оқытылатын пәндер бойынша оқыту процесін ұйымдастыру жөнінде үсыныстар», сондықтан зерттеуге дайындық осы әдістемесінен басталды.Әріне, жапон педагогтарының Lesson Study зерттеуіндегі тәжибелерімен де таныстық.
Lesson Study курсын өткен тарих мұғалімі Тулебаева Б.Т. өз білімімен бөлісті.Зерттеу жүргізетін 7сыныпты,Қазақстан тарихы пәнін, 3оқушыны анықтадық.Сабаққа қатысудың алдында бірлескен жоспарды құрып отырдық.Зерттеу Қазақстан тарихы мұғалімі Машрапова А.С. сабағында жүргізілді. Зерттеу барысында жиі қолдаңған скаффолдинг, тranslanguidzhing,үш буынның сұхбаты,күрделі және қарапайым сұрақтар,ақиқат немесе жалған ба?,тірек сөздер,сөзорамдар әдіс-тәсілдері болды.Әр сабаққа жасайтын талдауды анықтап,сабақтың соңында жүргізілетін сауалнаманың сұрақтарын құрастырдық.
Зерттеуді жүргізген мұғалімдер өз нәтіжелерімен бөліскен кезде оқушылардың қазақ тілінде берілген тапсырмаларды орындау барысында тілге қатысты келесі жағдайларға қиындыққа тап болғаны анықталды: мәтін немесе тыңдалым барысында кездесетін көптеген таныс емес сөздер, белгісіз түсініксіз грамматика, идиомалар, ауыспалы мағынадағы сөздер, тым ұзақ және күрделі сөйлемдер, етістік пен зат есімдер көп кездесетін сөйлемдер, пәнге қатысты арнайы сөздік қор, оқушыларға мүлдем белгісіз мазмұн контекстісі кездесуі мүмкін. Осы ойларын талқылауға салып мұғалімдер келесі зерртеу сабақтарына мынадай мақсат қойып отыр:сөздікпен жұмыс істеу барысында мұғалім оқушыларды жаңа сөздермен таныстырған кезде олардың мәнін бейнелей алатын сурет, видео, диаграммасымен қамтамасыз ету керек. Негізгі термин сөздермен түсініктерді тақырып аясында оқытып, оқушылар арасындағы байланысты аңғаруы қажет, сөздерді талқылау барысында жеңіл синонимдерді ұсынғанжөн болады.Бірақ сабақтан сабаққа қарай оқушыларды академиялық тілді жиі қолдануға үйрету керек.Тақырыпты түсіндіру барысында мимика іс-қимыл әдістерін қолданып, жаңа сөздерді басқа тілдегі сөздермен байланысын тауып ұсынып, абстрактілі түсініктермен таныстырған кезде нақты мысалдар келтірген жөн.
Зерттеудің нәтіжесі кестеде жазылған. А,В,С оқушыларының зерттеу басында және зерттеу барысындағы қазақ тілі деңгейі көрсетілген.
|
Оқушы |
Зерттеу басында |
Зерттеу барысында |
|
А |
Айтылым, тыңдалым, оқылым, жазылым дағдылары орта деңгейде. |
Күрделі сөйлем констркуцияларын құрастырады, тарихи деректерді талдай алады. |
|
В |
Қарапайым сұрақтарға жауап берді, қазақ тілін тәжірибеде қолдану кейде қиынға соғады |
Дифференциацияланған тапсырмаларды бере отыра, қорытынды шығарып, сыни тұрғыдан ойланады,бірақ академиялық тіл оқушыға әлі де киындық тудырады және толыққанды талдау жасай алмайды. |
|
С |
Тілдік тосқауылы бар, тіл байлығы жоқ, қарапайым сұрақтарға жауап беруде қиналады, толық ойын жеткізе алмайды |
Мәтін мазмұнын түсінеді, қарапайым сұрақтарға жауап бере алады,бірақ тіл байлығы төмен, жауапты сөздік көмегімен бере алады. |
Сұхбат және сауалнаманың арқасында, сабақтағы бақылаулардың нәтижесі бойынша зерттеу жұмысы өзінің жемісін бере бастады. Кейбір орыс сыныптарындағы оқушылар қазақ тілінде еркін жаза алатынына көз жеткізіп отырмыз.
Lesson Study бір-екі жылдын ішінде аяқтайтын жұмыс емес, сондықтан болашаққа жоспарлап зерттеудеCLIL әдісі негізінде пән мен тілді кіріктіріп оқытудың басқа да тиімді әдіс-тәсілдерін жұзеге асырып,сын тұрғысынан ойлаудың әдістерін тиімді қолданып, академиялық тілде сөйлеуді үйретіп, сараланған /дифференциацияланған/ тапсырмаларды беруіміз керек.Ойландыратын терең мағыналы сұрақтарды жиі қолдануымыз керек.
Lesson Study зерттеуі топ мүшелеріне: тәжірібелі мұғалімдерге де, педагог жұмысын жаңадан бастап жатқан мұғалімдарге де қызықты және керекті жұмыс болды.Себебі замануі мұғалім тек қана сабақ беруші емес зерттеуші де болуы керек.Сондықтан, Lesson Study сияқты зерттеулер мұғалімге өте пайдалы жұмыс деп санаймыз.
Өзіміздің зерттеумізді келесі жылда жалғастырып, үздік нәтіжесіне жетуді жоспарлап отырмыз.
Әдебиеттер:
- Екінші тілде оқытылатын пәндер бойынша оқыту процесін ұйымдастыру жөнінде үсыныстар.-Астана,2013
- Dale L., Wide Van Der As., Tanner R., CLIL Skills, 2010.
- Нуракаева Л.Т., Шегенова З.К. CLIL әдісіне негізделіп құрастырылған сабақ үлгілері.-Астана, 2013.-51 б.
