Бұл мақалада логопедия сабақтарында дидиктикалық ойын арқылы балалардың тілін дамыту жұмыстары мәселесі қарастырылған.
Кілтті сөздер : дидактикалық ойын, коммуникативті дағды.
В данной статье рассматривается проблема работы по развитию речи детей посредством дидиктической игры на уроках логопедии.
Ключевые слова: дидактическая игра, коммуникативный навык.
Ойын — мектеп жасына дейінгі балалардың негізгі іс-әрекеті, демек, балалардың ойынға деген қажеттілігі де жоғары. А. С. Макаренко ойынға үлкен мән берген: «Баланың ойынға құмарлығы бар, оны қанағаттандыру керек. Оған ойнауға уақыт беріп қана қоймай, ойынды бүкіл өмірімен қанықтыру керек. Оның бүкіл өмірі ойын». Ойынның ойын-сауық сипаты бар, ол сөйлеу мотивациясын және өнімділікті арттырады. Ойын барысында әдейі емес оқу орын алады. Ойын тапсырмаларын орындау арқылы бала өз бетінше мақсатқа жете алады, бұл сөйлеу кемістігі бар балалар үшін маңызды шарт болып табылады. Адамды тірі әлемнің басқа өкілдерінен ерекшелендіретін сөз. Сөйлеудің арқасында біз бір-бірімізбен сөйлесеміз, ең бастысы қарым-қатынас арқылы адам өзін тұлға ретінде сезінеді. Мектепке дейінгі жас — сөйлеудің белсенді даму кезеңі. Ана тілін меңгеру баланың мектеп жасына дейінгі балалық шақтағы ең маңызды меңгерулерінің бірі болып табылады және қазіргі мектепке дейінгі тәрбиеде балаларды тәрбиелеу мен оқытудың жалпы негізі ретінде қарастырылады. Л. С. Выготский жазғандай: «Баланың интеллектуалдық дамуы ғана емес, сонымен бірге оның мінезінің, эмоциясының, тұлғасының қалыптасуы тікелей сөйлеуге тікелей байланысты деп тұжырымдауға барлық фактілік және теориялық негіздер бар».
Өздеріңіз білетіндей, балалардың сүйікті іс-әрекеті ойын. Ойын барысында балалар бір-бірімен қарым-қатынас жасайды, жаңа нәрселерді игереді және коммуникативті дағдыларды, ойлауды, сөйлеуді дамытады. Ойынсыз толыққанды психикалық даму болмайды және болуы да мүмкін емес. Ойын — баланың рухани әлеміне өмір беретін идеялар мен ұғымдар ағыны түсетін үлкен жарық терезе. Ойын — ізденімпаздық пен құмарлықтың алауын тұтандыратын ұшқын В. А. Сухомлинский. Баланың сөйлеуін дамыту балабақшада жүзеге асырылатын негізгі міндеттердің бірі болып табылады. Материалды жақсы меңгеру және сауатты сөйлеуді қалыптастыру үшін осы саладағы білімді жақсы меңгеруге ықпал ететін құралдар мен әдістерді пайдалану қажет. Мектеп жасына дейінгі балалардың сөйлеуін дамытудағы ең жақсы көмекші дидактикалық ойын болып табылады. Балабақшаның педагогикалық процесінде дидактикалық ойындарды пайдалану тәрбие мен оқытудың тиімділігін арттырады [1].
Дидактикалық ойындар — мектеп жасына дейінгі балаларды тәрбиелеу мен тәрбиелеу құралдарының бірі. Дидактикалық ойындар мектеп жасына дейінгі балалардың сөйлеуін дамытудың тиімді құралы болып табылады. Дидактикалық ойындарды жүйелі қолдану материалды жақсы меңгеруге ықпал етеді. Мектеп жасына дейінгі балаларда ойын барысында:
— сөйлеу мотивациясы артады, коммуникативті дағдылар сәтті дамиды;
— балалардың сөздік қоры байыды және белсендіріледі;
— сөйлеу тынысы және дұрыс артикуляция, сөйлеу логикасы, үйлесімді және бейнелі сөйлеу дамиды;
— диалогтік сөйлеу, оның құзыретті құрылымы жетілдірілді;
— зейінін, есте сақтауын, ойлауын, қиялын дамытады;
— балалар сөйлеу материалын көбірек есте сақтайды.
Дидактикалық ойын — кез келген ойын сияқты әрбір бала үшін таптырмас қуат көзі, өмір беретін күш. Дидактикалық ойындар балаларды баурап алады, оларға үлкен қызығушылық тудырады. Дидактикалық ойындардың арқасында бала қажетті білім мен дағдыларды тыныш алады. Ойын барысында бала қарым-қатынас жасайды, өз ойын, пайымдауын айтады, ол дұрыс грамматикалық құрылымды қалыптастырады, үйлесімді және диалогтік сөйлеуді дамытады. Дидактикалық ойындардың арқасында баланың сөйлеуі анық, түсінікті болады [2].
Қорытындылай келсек, соңғы жылдары сөйлеу тілі бұзылған балалар санының артуы байқалады. Қазіргі уақытта балалар компьютерде және телефонда көбірек уақыт өткізеді, үйдегі қарым-қатынас минимумға дейін азайды, ата-аналар балабақшадағы сөйлеуді дамыту сабақтары жеткілікті деп санайды, бірақ тәжірибеден көрініп тұрғандай, бұл жеткіліксіз сөйлеу дағдылары мен дағдыларын қалыптастыру.
Әдебиет:
- Өмірбекова Қ.Қ., Оразаева Г. С., Төлебиева Г. Н., Ибатова Г. Б. Логопедия. — Алматы, 2011.
- Қазақ фольклоры мен халық педагогикасының мәселелері / Ред. А.С. Қоңыратбаев. — Алматы, 1984.
