Бұл мақалада жел генераторларынан алынған электр энергиясын қолданушыға сапалы етіп жеткізу мәселесін қарастырамыз. Қазіргі кезде кіші энергетика дамуына жел генераторларынан алынған электр энергиясын қолданушыға жеткізу маңызды мәселе, сондықтан бұл қондырғыдан істеп шығарылған электр энергияны қолданушыға таралым жүйесі арқылы жеткізу өзекті болып саналады.
Кілт сөздер : генератор, таратылған генерация, кіші энергетика, қондырғы.
В этой статье мы рассмотрим проблему качественной подачи электроэнергии от ветрогенераторов пользователю. В настоящее время важным вопросом для развития малой энергетики является поставка потребителю электроэнергии, полученной от ветрогенераторов, поэтому актуальной считается поставка потребителю электроэнергии, произведенной с этой установки, через систему распределения.
Ключевые слова: генератор, распределенная генерация, малая энергетика, установка.
Еуропа елдерінде дәстүрлі технологияларды пайдалана отырып, жаңа электр станцияларын салу мүмкіндігі жоқтың қасы, көмірсутекті отынның перспективалық кен орындары жоқ, ал бұл мемлекеттер климаттық жағдайларды ескере отырып, Солтүстік және Балтық теңіздері, Атлант мұхитының жағалаудағы ауа ағындары 30 жылдан астам бұрын жел қондырғылары мен станцияларын құруға бет бұрды. Күн қарқындылығы жоғары елдерде су қоймаларында су электр станциялары мен күн электр станцияларын құра бастады.
Желі компаниялары жаңартылатын энергияны басымдық ретінде алуы керек. Еуропадағы жаңартылған энергия көздері үлкен артықшылықпен өте жақсы қабылдады. Нәтижесінде шағын көздер бойынша электр энергиясы, жел энергетикасы мен күн панельдерін жасау үшін жоғары технологиялық өндірістері өсіп, дамыды. [1]
Өнеркәсіптік тұтынушылардың ЖЭК және электр станциялары санының ұлғаюы желілік компаниялардың тарифтерінің өсуінің жоғары қарқынын қажет етеді, осылайша олар өздерінің белгіленген шығындарын жаба алады.
1-сурет. Әлем елдерінің энергия ресурстарын тұтыну құрылымы
Дамыған елдерде 2000 жылдың басынан бастап мыналар әзірленді:
– Еуроодақта (ЕО) таратылған генерация бағытында электр энергетикасын дамыту бойынша стратегиялық құжаттар қабылданды (2004/8/ЕО 11.02.2004 Ж. «ішкі энергетикалық нарықта пайдалы жылу негізінде когенерацияны дамыту туралы» директивасы), АҚШ (Калифорния. Бөлінген генерацияны дамыту жоспары), Австралия (Австралия энергетикасын реформалау бағдарламасы);
– таратылған генерация мен орталықтандырылған жүйелердің бірлесіп жұмыс істеуіне қойылатын техникалық талаптар жүйесі құрылды — IEEE 1547 стандарты, GIGRE талаптары, стационарлық емес генерацияны қосу кезінде сенімділікті есепке алу бойынша NERC рекомендациясы, Қытайда, Германияда, Ұлыбританияда және т. б. [2]
Шағын генерацияны дамытудың заңнамалық бөлігі екі жолмен жүзеге асырылуы мүмкін.
Бірінші — қолданыстағы заңнамаға, оның ішінде «электр энергетикасы туралы» заңға шағын таратылған энергетика саласындағы терминологиялық анықтамаларды, объектілерді дамыту негізін, олардың көтерме және бөлшек сауда нарықтарына қатысуын айқындайтын жеке бөлімді қоса отырып, шағын генерация бойынша өзгерістер енгізу есебінен жылу энергиясын өндіру туралы ережені енгізе отырып, «жылумен жабдықтау туралы» заңды әзірлеу қажет шағын энергетика объектілері. [3]
Екінші жол — шағын таратылған энергетика туралы Жеке заңды әзірлеу және қабылдау, онда мыналарды анықтау қажет: жылу және электр энергиясын өндіретін немесе когенерациялық режимде жұмыс істейтін, шағын таратылған энергетика санатына жататын энергия объектілері, шағын үлестірілген генераторларды электр желілеріне қосу ерекшеліктері.
Қазiргi кезде мемлекетіміз уран, мұнай, газ сияқты өте бай пайдалы қазбалар қоймаларын иемденетін мемлекет бола тұра, жанармайды өте көп мөлшерде түрде пайдалану, олардың азайып қана қоймай, адам мен қоршаған табиғатқа орасан зор зиян тигізетінін анық түсінген ел.
Энергетикалық және экологиялық проблемалардың өте маңыздылығын ескеріп, Қазақстан Республикасы әлемдiк бірлестікке EXPO-2017 көрмесiн жасау шарасында «Болашақ энергиясы» тақырыбын ұсынды. Берілген тақырып осы таңда адам үшiн маңызды проблема тудырып отырған энергия сақтау мәселесін және де альтернативтi энергия, демек күн энергиясы, жел, мұхит, теңіз және термальды су көздерiн енгiзу әдістерін нақты көрсетуге мүмкiндiк тудырары анық. [4]
Аумағы 2,7 млн шаршы км (әлемде 9 орын) Қазақстан қалпына келтірілетін ресурстардың шектеусіз қорларына, сондай — ақ бос жерлердің үлкен резервтеріне ие. Бұл ретте, жаңартылатын энергия үшін ресурстарын белсенді игеріп жатқан батыс елдерінің жел әлеуеті Қазақстанға қарағанда 2–5 есе аз. 2019 жылдан бастап Қазақстанда ДДҰ аясында 40–50 жыл бұрын енгізілген станциялардың тозуына байланысты электр энергиясын өндірудің жоспарлы көрсеткіштерге қарсы төмендеуі басталды. Бұл электр энергиясының бағасының өсуіне әкелуі мүмкін. Жаңартылатын энергия көздерін пайдаланатын орташа қуаты 100–200 МВт жаңа электр станцияларын енгізу қажет. Бұл ресурстар экологиялық таза және тегін, электр станциялары бір-екі жыл бойы салынуда (ал ЖЭС және атом электр станциялары 4–6 жыл бойы салынуда), бұл ретте Қазақстандағы ЖЭС және ГЭС бір-бірін өте сәтті толықтырады. [5]
«Қазақстан-2050» Стратегиясы 2050 жылға қарай жаңартылатын ресурстарды пайдалана отырып, электр энергиясының 50 % өндіруді көздейді, ал қазіргі уақытта тек 2,2 % өндіріледі. ҚР-да ЖЭК пайдалану қарқынының артуы өзекті болып отыр. Электр энергиясын өндіруді арттырудың перспективалы жолы Ұлы Жібек жолы елдерінің энергия жүйелерін біріктіру болуы мүмкін.
Әдебиет:
- Карнакова Г. Ж., Ескулова С. Ш., Омаров Ж. Т. Жаңартылатын энергия көздерінің классификациясы //Prospects for the Development of Modern Science. — 2016. — С. 134–138.
- Филиппов С. П., Дильман М. Д., Илюшин П. В. Распределенная генерация и устойчивое развитие регионов //Теплоэнергетика. — 2019. — №. 12. — С. 4–17.
- Илюшин П. В. Перспективы применения и проблемные вопросы интеграции распределенных источников энергии в электрические сети //Библиотечка электротехника. — 2020. — №. 8. — С. 1–116.
- Руди Д. Ю. Распределённая энергетика //Поколение будущего: Взгляд молодых ученых-2015. — 2015. — С. 225–229.
- Алина Г. Ж., Ташатов Н. Н., Таткеева Г. Г. Развитие энергетических систем с применением информационно-коммуникационных технологий //Труды университета. — 2021. — №. 2. — С. 146–152.
