Зерттеу жұмысының мақсаты: Нұра өзеніндегі судың микробиологиялық жағдайын зерттеу.
Түйінді сөздер: бактериялар, жалпы микробтар саны, жалпы колиформды бактериялар және термотолерантты колиформды бактериялар.
Цель исследовательской работы: изучение микробиологического состояния воды в реке Нура.
Ключевые слова: бактерии, общее количество микробов, общие колиформные бактерии и термотолерантные колиформные бактерии.
Нұра өзенінің бассейні-Қазақстанның ең ірі индустриялық аймағы. Мұнда қара және түсті металлургия, көмір өнеркәсібі, Жылу энергетикасы, машина жасау, химия өнеркәсібі, құрылыс материалдары, ауыл шаруашылығы кәсіпорындары орналасқан. Барлық осы өнеркәсіптік кешен өндірістік қызмет нәтижесінде өңірдің экологиялық жағдайына техногендік әсер етеді 2015 жылы Нұра өзенінде жоғары ластану (ЖЛ) және өте жоғары ластану (ӨЖЛ) — 242 жағдай тіркелді [1].
Бактериопланктон- органикалық заттардың, соның ішінде антропогендік шығу тегінің жойылу процестерін жүзеге асыратын су экожүйелерінің маңызды құрамдас бөлігі. Гетеротрофты бактериялар қоршаған орта жағдайындағы барлық өзгерістерге тез жауап береді. Айтарлықтай рекреациялық жүктемені көтеретін су объектілерінің ластануы жалпы гидробионттың санын көбейту үшін ғана емес, сонымен қатар бактериопланктонның құрамында олардың әртүрлі патогендік формаларын дамыту үшін қолайлы жағдайлар жасайды. Осыған байланысты тұщы су қоймаларының экологиялық және санитарлық жағдайын бақылау үшін тарихи түрде бактериялардың жалпы саны (БЖС) сияқты микробиологиялық параметрлер қолданылады — су қоймасындағы микробтардың жалпы саны туралы түсінік беретін көрсеткіш және жалпы микробтық сан (ЖМС) — мезофильді, аэробты және факультативті анаэробты микроорганизмдердің судағы құрамын көрсететін көрсеткіш, бұл резервуардың фекальды ластану деңгейін жанама түрде сипаттайды [2–5].
Зерттеу материалдары мен әдістері.
Жұмыс Қарағанды медицина университетіндегі "Ғылыми-зерттеу орталығы» зертханасында орындалды. Зерттеулер ГОСТ 18963–73 сәйкес жүргізілді. Ауыз су. Санитарлық-бактериологиялық талдау әдістері; ауыз суды санитарлық-микробиологиялық талдау. МУК әдістемелік нұсқаулары 4.2.1018–01 СанПиН 2.1.4.1074–01 " ауыз су. Орталықтандырылған ауыз сумен жабдықтау жүйелерінің су сапасына қойылатын гигиеналық талаптар. Сапаны бақылау» және басқа да нормативтік құжаттар. Зерттеу нысандары Нұра өзенінің көздерінен алынған су үлгілері болды.
Зерттеу нысандары су көздері және судың бактериялық микрофлорасы. Мониторинг көктемде Сокыр өзені, атындағы ауыл. Г. Мұстафина (24.04.2022) және жазда (10.07.2022), Самарқанд су қоймасы, Петровка Ботақара кенттерінің маңында жүргізілді. Микробиологиялық талдаулар үшін су үлгілері алынды (0–10 см). E. coli тобының бактерияларының құрамына байланысты судың сапасы мен қауіптілік деңгейін бағалау санитарлық нормативтер бойынша жүзеге асырылды.
Зерттеу нәтижелері.
Сынамаларды алу үшін сыйымдылығы 500 см3 болатын шыны стерильді контейнерлер пайдаланылды, олар тығындары тығыз жабылды, контейнердің мойны қалың қағаздан жасалған қақпақпен қорғалған. Таңдалған сынамалар таңбаланған. Су сынамаларын жеткізу контейнер-тоңазытқыштарда, 4–10°С температурада жүзеге асырылады. Зерттеу жұмысы арнай ламинарлық боксте жүргізілді (1 сур).
Сурет 1 Стерильді контейнердегі сынамалар
Әрі қарай алынған сынамаға санитарлық-микробиологиялық талдау жүргізілді: термотолерантты колиформды бактериялар (ТКБ), жалпы колиформды бактериялар (ЖКБ), жалпы микробтық Сан (ЖМС). Жалпы колиформды бактерияларды (ЖКБ) және термотолерантты колиформды бактерияларды (ТКБ) анықтау мембраналық сүзу әдісімен жүргізілді. Сүзу үшін орташа тесік диаметрі 0,5 мкм болатын мембраналық сүзгілер қолданылды. Сүзу аяқталғаннан кейін сүзгі аударылмай, Эндо ортасына ауыстырылды. Әрі қарай, олар термостатқа салынып, дақылдарды (37 + 1)°C температурада 24 сағат бойы инкубациялады. Ал термотолерантты колиформды бактериялар 24 сағат ішінде 44°С-қа қалдырылды. Колониялардың өсуі барлық 4 сынамада байқалды. Эндо орталарында микроорганизмдер белсенді түрде өсті [6 7].
Табылған колониялар тегіс, жылтыр, металл реңктері бар колониялардың үлкейгендігін және қызғылт түсті, жасыл түсті сүзгінің айналасындағы орта таңқурайдың жарқын реңкіне ие болды (сурет 2).
Сурет 2 Эндо агары
Термотолерантты колиформды бактериялардың нәтижелері күңгірт күлгін түске және сары жылтыраған колонияларды анық байқаймыз. Бұл зерттеу материалында термотолерантты колиформды бактериялардың бар екендігіне қорытынды жасауға болады 3 (сурет).
Алынған нтижелерден кейін 1-кестеде Нұра өзенінің жалпы микрофлорасының сандық нәтижесі көрсетілген.
Сурет 3. Инкубациядан кейінгі жағдай
1 кесте
Микробиологиялық көрсеткіштер бірліктерді құрайтын колониялар(БҚК) санымен
|
№ |
Көрсеткіштер |
1 период көктем |
2 период жаз |
|
1 |
Термотолерантные коли-формные бактерии (ТКБ) |
181 БҚК см 3 |
202 БҚК см 3 |
|
2 |
Общие колиформные бактерии (ОКБ) |
181 БҚКсм 3 |
104 БҚК см 3 |
|
3 |
ОМЧ |
436 БҚК см 3 |
634 БҚК см 3 |
|
4 |
Коли-фаги |
7 БҚК см 3 |
15 БҚК см 2 |
Қорытынды. Қорытындылай келе, микробтардың ең көп ластануы салыстырмалы түрде кішкентай Ботақара кенті өзенінде анықталғанын атап өткім келеді. Сонымен қатар көктемгі маусымға қарағанда жазғы маусымда Нұра өзені суының микрофлорасының сандық көрсеткіші басымдық көрсетті.
Әдебиет:
- 1.Antibiotic resistance of microbial community of the lake Baikal ecosystem in the area of Listvyanka, Slyudyanka and Baikalsk E. V. Verkhozina 1, 5, V. A. Verkhozina 2, 5, E. D. Savilov 3, 4, V. V. Verkhoturov 5 с.
- Питьевая вода. Гигиенические требования: СанПин 2.1.4.1074–01: [Электронный ресурс]. Режим доступа: http://ross-water.com/files/sanpin/file-2.pdf?1242648352. (дата обращения: 17.08.2018).
- Гончарук Е. И. Коммунальная гигиена. Киев: Здоровье, 2006. 50 с
- Оценка современного состояния прибрежных вод южной части озера Байкал по санитарно-микробиологическим показателям с применением тест-систем И. В. Мошарова, В. В. Ильинский1, О. В. Ильина 4 с.
- Дагурова О. П., Гаранкина В. П., Зайцева С. В. Оцен- ка гидрохимических и микробиологических показате- лей воды прибрежной зоны озера Байкал // Вестник бурятского государственного университета. 2014. № 3. С. 83–86.
- Гандурина, Л. В. Основы химии и микробиологии воды: Учебное пособие / Л. В. Гандурина, А. Н. Рожков. — М: РГАУ-МСХА, 2016. — 135 с.
- МУК 4.2.1018–01 Санитарно-микробиологический анализ питьевой воды (с Изменением № 1).
