Мақалада болашақ мұғалімдерінің еңбек функциясында әлеуметтік-коммуникативтік құзіреттілігін қалыптастыру мәселесінің шешу мақсатында тренинг сабақтарын қолданудың тиімділігі көрсетілген.
Кілттік сөздер. әлеуметтік-коммуникативтік құзыреттілік, тренинг.
В статье показана эффективность использования тренинговых занятий с целью решения проблемы формирования социально-коммуникативной компетенции в трудовой функции будущих учителей.
Ключевые слова. социально-коммуникативная компетентность, тренинг.
Болып жатқан өзгерістер динамикасы, экономиканы, саясатты және әлеуметтік-мәдени саланы дамытудағы жаңа стратегиялық нұсқаулар объективті түрде кәсіби-педагогикалық кадрларды сапалы даярлау мәселесін бірінші кезектегі мәселелердің қатарына қосты. Болашақ информатика мұғалімдерінің кәсіби білім беру жүйесіндегі рөлінің өзгеруі және қоғам талаптарына сай, кәсіптік білімді игеруі және еңбек функциясында аталған білімін тиімді қолдана алуы маңызды фактор болып табылады. [1,] Болашақ мұғалімінің әлеуметтік-коммуникативтік құзыреттілігін оның жалпы кәсіби құзыреттілігінің ең маңызды құрамдас бөлігі ретінде түсіне отырып, біріншіден, педагогикалық іс-әрекет жағдайында әлеуметтік-коммуникативтік қызметті жүзеге асыруға дайындығы мен қабілеті ретінде анықтадық, ал екіншіден, іргелі психологиялық-педагогикалық білімдер мен дамыған коммуникативтік дағдыларға негізделген, тұлғаның қоғамға интеграциялануын қамтамасыз ететін, тұлғалық қасиеттермен бірлікте көрінетін мұғалімнің кәсіби дайындығы деңгейінің интегративті сипаттамасы ретінде, кәсіби қызметте табысты жүзеге асыруы деп анықтадық. [2]
Оқыту өнімділігінің дәрежесі оқу-танымдық іс-әрекеттің белсенділік деңгейіне тікелей байланысты екендігі педагогикада белгілі факт, яғни белсенді оқыту әдістерін қолдану мақсатқа қарай қозғалысты ынталандыратын және оның нәтижелі жетуін қамтамасыз ететін катализатор болып табылады. Болашақ мұғалімдердің әлеуметтік-коммуникативтік құзыреттілігін қалыптастыру үшін топтық психологиялық жұмыстың белсенді әдістерін қолдануға бағытталған білім беру нысандарының бірі ретінде аталған мәселелерді шешу мақсатында тренинг оқыту формасы таңдалынып алынды. Тренинг сабақтарын ұйымдастыру бойынша жүргізілген зерттеу тұжырымдарында көрсетілген ереже, талап, формаларды ескере отырып болашақ информатика мұғалімдерінің әлеуметтік-коммуникативтік құзіреттілігін қалыптастыру мақсатында тренинг бағдарламасы әзірленді.
Тренинг пікірталас, әртүрлі модификациялар мен комбинациялардағы рөлдік ойындар, жағдаяттарды модельдеу, нақты жағдайларды ретроспективті талдау және т. б. сияқты негізгі әдістерді қолдану арқылы өткізіледі. Тренинг сабақтарын таңдау келесі маңызды ережелерге байланысты:
- Тренингке қатыса отырып, болашақ мұғалім өзінің психикасындағы, жеке тұлғадағы компоненттердегі қатынастардың тұтас және кең құрылымын жасайды. Бұл оның ішкі және сыртқы жоспарына қатысты.
- Жеке тұтастық көбінесе мұғалімнің кәсіби құзыреттілік деңгейін анықтайды. Тренингті қолдану болашақ мұғалімінің әлеуметтік коммуникативтік құзыреттілігін қалыптастыруға ықпал ету мақсатына тиімді және тез қол жеткізуге мүмкіндік береді. [4]
Тренингтің 2 бағыты бар. Олар:
Біріншіден, ол болашақ мұғалімнің кәсіби және жеке өсуін қамтамасыз етуі керек, өйткені мамандықтың шарттары одан жоғары біліктілік деңгейін, білім беру процесінің әртүрлі қатысушыларымен — студенттермен, сыныптастармен, оқытушылармен өзара әрекеттесуге дайындықты талап етеді. Тренинг өз біліктілігін арттыруға ұмтылатын, өзін-өзі дамытуға дайын болашақ педагогтарына көмек көрсетеді.
Екіншіден, оқытуды оқыту моделі студенттерімен жұмыс жүргізудің белсенді әдістерінің мүмкін нұсқаларының бірі ретінде қарастыруға болады. Тренингке қатысушылар сипатталған әдістемемен студенттермен жұмыс жасауда, олардың бойында маңызды әлеуметтік-психологиялық қасиеттерді дамыта отырып, тәжірибеде қолдану мақсатында танысады.
Осылайша, бір жағынан, тренингке қатысушылар өздерінің өзара әрекеттесу қабілеттерін барабар бағалауға, кәсіби маңызды сипаттамаларды дамытуға көмектесетін жағдайларға тап болады, екінші жағынан, олар студенттермен ұқсас жұмысты ұйымдастырудың тәсілдері мен әдістерін өздері игереді.
Тренингтің мақсаты: Болашақ педагогтердің жалпы және кәсіби мәдениетін дамытуға, олардың әлеуметтік-коммуникативтік құзыреттілігін арттыруға жәрдемдесу, кәсіби-тұлғалық өзін-өзі жетілдіру процесін ынталандыру.
Тренинг міндеттері:
— кәсіби құзыреттіліктің жүйе құраушы компоненті ретінде әлеуметтік-коммуникативтік құзыреттілік туралы тренингке қатысушылардың түсінігін қалыптастыру;
— тренингтік жағдайларда қатысушылардың өз әлеуметтік-коммуникативтік құзыреттілігінің көрінісін бақылауды ұйымдастыру;
— рефлексивтілік, эмпатизм, икемділік, ынтымақтастық қабілеті, эмоционалды тартымдылық сияқты қасиеттердің даму дәрежесін барабар бағалау үшін жағдай жасау; олардың мүмкіндіктері мен кәсіби өзара әрекеттесу қабілеттері;
— демонстрация, әлеуметтік-коммуникативтік құзыреттілік арқылы өзара әрекеттесу дағдыларын дамыту;
— сындарлы өзара әрекеттесуге ықпал ететін қасиеттерді дамыту қажеттілігін қалыптастыру: рефлексивтілік, эмпатия, психологиялық икемділік, ынтымақтастық қабілеті, эмоционалды тартымдылық; [3]
Тренинг құрылымы және уақыты: 5 теориялық дәрістер және 5 практикалық сабақтан тұрады. Дәрістердің ұзақтығы 30 минут. Ал практикалық сабақтардың ұзақтығы 60 минутты құрайды.
Ойын формалары (жаттығулар) мұнда әмбебап және негізгі құрал ретінде қолданылады. Рефлексивтілікті, эмпатизмді, психологиялық икемділікті, ынтымақтастық қабілетін, эмоционалды тартымдылықты дамытуға арналған жаттығуларды жетекшінің қалауы бойынша және топтың оларды орындауға дайындығына байланысты қысқартуға, толықтыруға немесе басқалармен алмастыруға болады. Әрбір оқу күнінің соңында және жалпы оқыту нәтижелері бойынша «кері байланыс» алу міндетті болып табылады. Әрбір қатысушының субъективті пікірі фасилитатор оны өзін-өзі дамыту процесіне қаншалықты қосуға, тренингтің мақсатына жетуге және барлық қатысушылар үшін жеке нәтиже алуға қол жеткізгені туралы қорытынды жасауға мүмкіндік береді. Тренинг жоспары төмендегіей:
|
№ |
Тренинг сабақтарының тақырыбы |
Теориялқ бөлім |
Практикалық бөлім |
|
1 |
Әлеуметтік-коммуникативтік құзыреттілік түсінігі |
1 |
1 |
|
2 |
Әлеуметтік коммуникативтік құзыреттілік диагностикасының әлеуметтік-психологиялық әдістері |
1 |
1 |
|
3 |
Әлеуметтік-коммуникативтік құзыреттілік конструктивті кәсіби және тұлғааралық қарым-қатынастың негізі ретінде |
1 |
1 |
|
4 |
Болашақ мұғалімнің оқу-тәрбие үрдісіндегі тұлғалық-бағдарлы өзара әрекетке дайындығы |
1 |
1 |
|
5 |
Педагогикалық өзара әрекеттесу жағдайларын талдау. Мұғалімдердің кәсіби деформациясының мәселелері |
1 |
1 |
|
Барлығы |
5 |
5 |
Қорытындылай келе айтар болсақ, тренинг сабақтары дәстүрлі білім беру жүйесіндегі ескі әдістермен салыстырғанда, жаңа тенденциялар ортасында білім алып жатқан өскелең ұрпақтың сабаққа деген қызығушылығын ғана ұстап қоймай, тренинг сабақтары топтық форматта жүргізілетіндіктен, ортада өзінің «Мен позициясын» ұстай отыра бірлестікте қарым-қатынас жасауға көмек беретін және құзыреттіліктің келесі компоненттерін қалыптастыруға арнаған: рефлексия, эмпатия, икемділік, ынтымақтастық, қарым-қатынас және эмоционалды тартымдылық тиімді әдіс екенін көрсетеді.
Әдебиет:
- Ж.К Аккасынова Совершенствование профессиональной подготовки учителя информатики на основе международной кластерной модели обучения Алматы, 2018, 130 стр, 14стр
- Шумилова Е. А. Модель формирования социально коммуникативной компетентности будущего педагога профессионального обучения УДК 378:373, Вестник № 2 2011–2с
- И. В. Вачков Основы технологии группового тренинга. М: Издательство «Ось-89", 137 с,1999
- Клаус Фопель Технология ведения тренинга. Теория и практика. Пер. с нем. — 2-е изд. — М.: Генезис, 2005. — 267 с
