Мақалада бастауыш ыныптарда логикалық тапсырмаларды оқытудың педагогикалық мүмкіндіктері баяндалған. Логикалық тапсырмаларды тиімді оқытудың әдістемесі ұсынылған.
Кілттік сөздер: бастауыш сынып, оқушы, логика, логикалық есеп, цифрлық технологиялар.
В статье изложены педагогические возможности обучения логическим задачам в начальных классах. Предложена методика эффективного обучения решению логических задач.
Ключевые слова: начальная школа, ученик, логика, логическая задача, цифровые технологии.
Орта мектеп жасында оқу іс-әрекетінің жалпы құрылымын, іс-әрекеттің бір түрінен екінші түріне өз бетінше өту әдістерін (индикативті тәрбиелік әрекеттерден атқарушылық, содан кейін бақылау мен бағалауға) меңгеру байқалады. Бір мәселені шешудің бірнеше жолдарын табу және салыстыру қабілеті, стандарты емес шешімдерді іздеу айтарлықтай дамып келеді. Кіші мектеп жасында өзінің оқу әрекетін, оның мотивтерін, міндеттерін, әдістері мен құралдарын жүзеге асыруға болады. Кең танымдық мотивтер ғана емес, сонымен қатар білімді меңгеру тәсілдеріне қызығушылықпен сипатталатын оқу-танымдық мотивтер де айтарлықтай нығаяды [1].
Бастауыш мектеп — бала өміріндегі маңызды кезең, ол психологиялық дамудың бүкіл логикасымен, жетекші іс-әрекеттің жаңа түрінің қалыптасуымен (тәрбиелік), алғашқы әлеуметтік маңызды рөл — статусты алу мен байланысты. Студенттің қоғамалдындағы өзіндік құқықтары мен міндеттері бар.
Бұл кезеңде баланың өмірінде қайта құрылымдау орын алады. Осы жасқа тән келесі белгілер:
Мектеп оқушысы болған балалар, әдетте, сабақтар аяқталғаннан кейін өз еркімен қалдырылады;
бала өмірінің мазмұны өзгереді;
құрдастарымен қарым-қатынасты өзгерту;
бірінші сынып оқушылары мен мұғалім арасында мүлдем жаңа қарым-қатынас орнатылады;
балалардың өздері өзгереді [2].
Мектептегі білім берудің басты сипатты белгісі — бала мектепке барған кезде (мүмкін өмірінде бірінші рет) әлеуметтік маңызы бар және әлеуметтік құнды әрекет — оқу қызметін жүзеге асыра бастайды және оны өмірде мүлде жаңа позицияға қояды. Айналасындағылардың барлығына қатынасы. Жаңа іс-әрекетті орындау арқылы, жаңа позиция арқылы баланың үлкендермен және құрдастарымен, отбасында және мектептен тыс барлық басқа қарым-қатынастары, өзіне деген көзқарасы және өзін-өзі бағалауы анықталады. Бұл мектептегі ең маңызды білім беру функция тұлғаны қалыптастыру [3].
Жалпы, бастауыш жалпы білім берудің негізгі білім беру бағдарламасы оқушылардың жалпы мәдениетін, рухани-адамгершілік, әлеуметтік, тұлғалық және интеллектуалдық дамуын қалыптастыруға, әлеуметтік табысты қамтамасыз ететін оқу-тәрбие қызметін өзбетінше жүзеге асыруға негіз құруға бағытталған. Шығармашылық қабілеттерін дамыту, өзін-өзі дамыту және өзін-өзі жетілдіру [4].
Қазіргі мектеп оқушылары жастайынан заманауи ақпараттық технологиялар мен күрделі технологиялық гаджеттерді еркін меңгеріп, еркін пайдаланады. 21 ғасырда жоғары технологиялар дәуірінде дүниеге келген жаңа ұрпақ жаңа электронды құрылғыларға өз жасындағы балалар ойлағаннан және күткеннен әлдеқайда жылдам бейімделеді. Кіші мектеп оқушыларының белсенді танымдық іс-әрекетінде компьютерді оқу құралы ретінде пайдалану бірқатар мақсаттарға қол жеткізуге ықпал етеді: — өздігінен білім алуға ынтасын арттыру; — жаңа құзыреттерді қалыптастыру; ‒шығармашылық потенциалды жүзеге асыру; — жеке өзін-өзі бағалауды арттыру; — оқу-тәрбие процесінде талап етілмеген жеке қасиеттерді дамыту. Мұндай дағдыларды қалыптастыру және дамыту ерте жастан басталып, жаңа әдістемелік құралдарды қолдану арқылы жүзеге асырылуы керек.
Оқушының даралығын жан-жақты сезініп, тұлға болып қалыптасуына көмектесу, оны мүмкіндігінше тиімді, өзбетінше және белсенді түрде білім алуға, ойлауға және іс-әрекетке практикалық түрде үйрету қазіргі заманғы білім берудің басты міндеті болып табылады. Оны шешу оқу-тәрбие процесін дараландыруды одан әрі дамытуды, мектеп оқушыларының субъективтілігін қалыптастыруды талап етеді [5].
2021–2022 оқу жылында орта білім беруді білім беруді ұйымдастыруға қойылған міндеттердің бірі цифрлық инфрақұрылыммен және ресурстармен жабдықтау ретінде анықталған [6].
Жоғарыда аталған міндетті бастауыш білім беруде шешудің тиімді әдістерінің бірі цифрлық технологияларды пайдаланып логикалық тапсырмаларды құрастыру және оқытуда тиімді пайдалану болып табылады.
Цифрлық технологиялар арқылы құрастырылып, білім беруде пайдаланылатын цифрлық контенттердің алуан түрлері белгілі. Атап айтқанда, мультимедиалық контенттер, геймификация, веб квесттер және т. б.
Бастауыш сыныпта балалардың логикалық ойлауын дамытуда веб квест технологиясын пайдалану тиімді және оны құрастырудың танымал платформаларымен жұмыс жасау маңызды.
- Бастауыш сыныпта логикалық тапсырмаларды құрастыруда https://learningapps.org платформасын пайдалану тиімді. Себебеі платформаның интерфейсі түсінуге жеңіл әрі тапсырмаларды құрастыру мен сақтаудың арнайы жетілдірілген мүмкіндіктері қамтамасыздандырылған.
«Логикалық 100 есеп» тақырыбымен https://bilimsite.kz платформасында жарияланған келесі есептерден веб квест құрастыру алгоритмін ұсынамыз.
— https://learningapps.org платформасында тіркелу немесе бұрын тіркелген болсаңыз арнайы тіркелу мәліметтерін енгізіп платформаға кіру;
— «Жаңа жаттығу» командасын таңдап, «Мәтінді енгізу викторинасы» атауымен берілген тапсырма түрін таңдау;
— ұсынылған шаблон бойынша логикалық есеп деректерін енгізу.
— құрылған жаттығуды сақтау және іске қосып тексеру (сурет 1)
Сурет 1. https://learningapps.org платформасында құрылған логикалық веб квест үлгісі
2. Логикалық тапсырмаларды құрастыруға арналған келесі платформа learnis.ru платормасы.
Бұдан өзге көптеген тегін платормалар қазіргі таңда қолжетімді, атап айтқанда, http://zunal.com/, https://surprizeme.ru, https://quizizz.com/, https://kahoot.com/ және т. б. Мұндай платформалар саны күн санап көбейіп келеді. Аталған платформалар пайдаланып, логикалық тапсырмаларды құру мен сабақ барысында пайдалану оқушылардың математикаға қызығушылықтарын арттырып, білім берудің көрнекілік ұстанымын іске асыруға мүмкіндік береді. Дегенмен, веб квесттерді құрастыруда кей жағдайда қазақ тілі алфавиті әріптеріне байланысты шектеулер болуы мүмкін. Сондықтан отандық өнімдердің әзірленуі күн заман талабынан туындаған маңызды әрі өзекті қажеттілік.
Әдебиет:
- Долгова В. И., Аркаева Н. И., Капитанец Е. Г. Инновационные психолого-педагогические технологии в начальной школе: монография. — М.: Издательство Перо, 2015. — 200 с.
- Терехова Н. В. Дидактика начального образования: учеб-ное пособие. Тюмень: Издательство Тюменского государственного универси- тета, 2013. 148 с.
- Мусс Г. Н. «Психолого-педагогическое сопровождение дошкольного и начального общего образования»): учебно-методическое пособие / авт.-сост. Г. Н. Мусс, М. Э. Шарычева. — Оренбург: 2018. — 65 с.
- Мишанова, О. Г. Методология и технология педагогического управления коммуникативным образованием младших школьников [Текст]: монография / О. Г. Мишанова. — Челябинск, 2012. –284 с.
- Целенаправленное развитие познавательных стратегий школьников / А. А. Плигин — М.: Издательство Московского психолого-социального университета, 2021. — 152 с.
- «Қазақстан Республикасының орта білім беру ұйымдарында оқутәрбие процесін ұйымдастырудың 2021–2022 оқу жылындағы ерекшеліктері туралы». Әдістемелік нұсқау хат. — Нұр-Сұлтан: Ы.Алтынсарин атындағы ҰБА, 2021. — 378 б.
