Maqolada 2 yoshdan 45 yoshgacha bo'lgan 38 bemorda bosh barmog'ining kuyishdan keyingi adduktorining chandiqli kontrakturasini jarrohlik davolash bo'yicha o'z tajribamiz keltirilgan. Mahalliy plastik operatsiyalar 35 qo'lda va 3 qo'lda teri-yog’ loskutlari ishlatilgan. Qavatma qavat teri transplantanlari mahalliy plastik jarrohlikka qo'shimcha sifatida faqat 8 ta bemorda ishlatilgan. Uzoq muddatli natijalar 32 tada kuzatilgan, 35 bemorda operatsiya natijalari yaxshi va qoniqarli edi. 2 holatda operatsiyadan bir yil o'tgach, takroriy operativ aralashuvi talab qilindi, shundan so'ng qo'lning funktsional holati sezilarli darajada yaxshilandi. Qo'lning birinchi barmog'ining kuyishdan keyingi bukuvchi kontrakturasini kontrakturalarning murakkab variantlaridan biri deb bilamiz, uni davolashning asosiy usuli mahalliy plastik jarrohlikdir.
Kalit so'zlar: bosh barmog'i, kuyishdan keyingi kontraktura, Z-plastika
В работе приводятся наш собственный опыт хирургического лечения послеожоговой рубцовой приводящей контрактуры большого пальца у 38 больных в возрасте от 2 до 45 лет. На 35 кистях использованы местно-пластические операции и на 3 — кожно-жировые лоскуты. Полнослойные кожные трансплантаты использованы лишь на 8 кистях, как дополнение к местно-пластическим операциям. Отдалённые результаты наблюдались у 32 больных,. Результаты операций на 35 кистях были хорошими и удовлетворительными. В 2 случаях через год после операции потребовалось повторное корригирующее вмешательство, после чего функциональное состояние кисти значительно улучшилось. Послеожоговую приводящую контрактуру I пальца кисти считаем одним из сложных вариантов контрактур, основным способом лечения которой являются местнопластические операции.
Ключевые слова: большой палец кисти, послеожоговая контрактура, Z-пластика
Dolzarbligi. Qo'lning birinchi barmog'i qo'lning barcha barmoqlari orasida funktsional jihatdan eng muhimdir. Birinchi barmoqning chandiqli deformatsiyalari yoki kontrakturalari ushlashlarning barcha turlarini keskin ravishda buzadi va qo'llarning ishini 40–50 % ga kamaytirishi mumkin [1–2].
Qo'lning birinchi barmog'ining kuyishdan keyingi chandiqli deformatsiyalari adduktor, bukuvchi, yozuvchi kontrakturalari shaklida uchraydi. Ular orasida chandiqli adduktor kontrakturasi eng ko'p uchrab, bu birinchi darajali falangalararo bo'shliqning turli darajadagi chandiqli bitishi bilan tavsiflanadi. Mavjud adabiyotlarda birinchi barmoqning izolyatsiya qilingan kontrakturasi chastotasi to'g'risida deyarli ma'lumot yo'q. Birinchi barmoqning adduktor kontrakturasi bo'lgan bemorlarni davolash ikkita asosiy vazifani hal qilishni o'z ichiga oladi: 1) birinchi barmoqning normal bukilishini tiklash, shu jumladan birinchi barmoqlararo bo'shliq sohasida yetarli miqdordagi yumshoq to'qimalarni yaratish orqali; 2) davolashning yakuniy maqsadi bo'lgan birinchi barmoqning normal faol joylashuvini tiklash [3].
Kuyishdan keyin qo'l barmoqlarining chandiqli kontrakturasini, shu jumladan bosh barmoqning adduktor kontrakturasini yo'q qilish uchun asosan mahalliy plastik jarrohlikning turli usullari qo'llaniladi, ularning har biri to'qimalarni har xil darajada uzaytirish qobiliyatiga ega. Ushbu usullarga bitta va ikkita Z-bosh, Volfand Broadbent, Butterfly (Konversand Smit), Xirshovits, Aleksandr, Mustard'e (Jumping-man) va boshqalar kiradi. [4]. Charman P. eng mashhur va samarali deb Mustard`e ni hisoblaydi. Muallif birinchi barmoqning tug'ma sindaktiliya (14) va kuyishdan keyingi qo'shilish kontrakturasi (13) bo'lgan 20 bemorda muvaffaqiyatli qo'llanilgan [5].
Postsovet hududida VM Yudenich va VM Grishkevich (1986) kuygan bemorlarni reabilitatsiya qilish bo'yicha eng katta tajribaga ega, shuning uchun ular yaqinlashib kelayotgan trapezoidal loskutlardan terini avtotransplantatsiya bilan yoki usiz ishlatishni afzal ko'rishadi [2].
Ushbu tadqiqotning maqsadi kuyishdan keyingi bosh barmoqning adduktor chandiqli kontrakturasini yo'q qilish uchun jarrohlik usullarining samaradorligini o'rganish.
Materiallar va metodlar . Toshkent shahridagi 1-ShKSh mikroxirurgiya bo'limida 2019 yildan 2021 yilgacha birinchi barmoqning kuyishdan keyingi adduktor chandiqli kontrakturasi bo'lgan 38 bemorda operatsiyalar o'tkazildi. Bemorlarning yoshi 2 dan 45 yoshgacha bo'lgan. 10 erkak va 28 ayol.
Barcha 38 qo'llarda 1-barmoqning adduktativ kontrakturasi bor edi, bu 1-barmoqlararo bo'shliqda qisqaruvchi chandiq borligi bilan bog'liq edi. Nisbatan kamroq tez-tez, birinchi barmoqning adduktsion kontrakturasi, katarial fleksiyon kontrakturasi (5) yoki tirnoq falanksining radial (9) tomonga og'ishi bilan birga kelgan. Bir qator holatlarda (12) bosh barmog'ining adduksion kontrakturasi uning dorsal-radial yuzasi bo'ylab qisqaruvchi chandiq bo'lib, bilakda davom etib, bosh barmog'ining ekstensor kontrakturasiga olib keldi.
27 holatda bosh barmoq kontrakturasi uzun barmoqlarning fleksiyon kontrakturasi bilan birga kelgan. Bosh barmog'ining ajratilgan adduktor chandiqli kontrakturasi faqat 16 bemorlarda kuzatilgan. Barcha bemorlar kuyishdan keyin 8 oydan 2 yilgacha jarrohlik aralashuvidan o'tdilar. Birinchi barmoqning kontrakturasini yo'q qilish uchun barcha holatlarda biz mahalliy plastik jarrohlik usullarini qo'lladik. Qavatma qavat teri transplantasiyasi mahalliy plastik jarrohlik usullariga qo'shimcha sifatida faqat 8 qo'lda ishlatilgan. Ko'pincha, birinchi barmoqning adduktor kontrakturasi modifikatsiyalangan Z-plastika usulida — Butterfly, Mustard`e va Hirshowitz usullari bilan yo'q qilindi.
15 holatda, qo'pol noelastik chandiq birinchi barmoqlararo bo'shliqning bir yuzasida joylashgan bo'lib, ikkinchi yuzasida nisbatan elastik teri qolganida, bu keng elastik teri yordamida barmoqlararo bo'shliq hosil bo'lishi katta ahamiyatga ega boldi. Bu faqat Butterfly usulidan foydalanganda mumkin.
Bosh barmog'ining adduktsion kontrakturasi tirnoq falangasining radial og'ishi bilan birga kelganida, ikkinchisini bitta (2) yoki ikkilamchi (3) Z-plastika bilan yo'q qilish kerak edi. Bunday hollarda, kesilgan loskutlarda qon aylanishining buzilishining oldini olish uchun, barmoqlararo bo'shliqda va barmoqning radialli yuzasida tutashgan devorlarning umumiy asosga (oziqlantiruvchi oyoq) ega bo'lmasligi muhimdir.
Shu bilan birga, bitgan barmoqlararo bo'shliq to'qimalarining to'g'ri ishlatilishi, ma'lum darajada, qo'shimcha terining transplantasiyasini ishlatmasdan sindaktiliyani yo'q qiladi. Birinchi barmoqlararo bo'shliqning kengaygan bitishmasini yo'q qilish uchun biz 12 ta holatda Mustard`e (Jumping-man-plasty) usulini qo'lladik.
Natijalar va uni muhokama qilish . Operatsiyadan keyingi davr barcha holatlarda tekis kechdi, yaralar birlamchi bitdi. Yaralar tomondan asoratlar faqat operatsiya qilingan uchta bemorda chekka nekrozi ko'rinishida yuzaga keldi va bu operatsiyaning yakuniy natijasiga ta'sir qilmadi. Uzoq muddatli natijalar 32 bemorda operatsiyadan keyingi 6 oydan 1 yilgacha bo'lgan davrda kuzatildi. 32 bemorning uzoq muddatli funktsional natijalari yaxshi va qoniqarli edi, harakatlanish doirasi va ushlashning barcha turlari saqlanib qoldi, operatsiya qilingan qo'lning estetik ko'rinishi qoniqarli.
Kuyishdan keyin bosh barmoqning adduktor chandiqli kontrakturasini jarrohlik davolash natijalarini baholash uchun ikkita zarur shart kiradi: qo'lning boshqa barmoqlariga qarshi turish qobiliyati va uni maksimal darajada orqaga yoyish. Bosh barmog'ining adduktor kontrakturasini yo'q qilishda «Butterfly» va «Jumping-man» usullari eng yaxshi bo'lib chiqdi. Birinchi barmoqlararo bo'shliqqa joylashtirilgan maydalangan teri transplantantlari, qoida tariqasida, ajin hosil qiladi va keluvchi kontrakturasi terining erkin plastikasi orqali korreksiya qilinganida ko'pincha residiv paydo bo'ladi [6].
Bundan tashqari, chandiqli o’zgargan to'qimalarining va transplantasiya qilingan teri transplantantlari o'sishda qob ketishi ham kontrakturaning qaytalanishini rivojlanishiga yordam beradi [7].
Shunday qilib, bosh barmog'ining kuyishdan keyingi chandiqli adduktsion kontrakturasi, chandiqli kontrakturalarining murakkab variantlaridan biri sifatida, mahalliy plastik jarrohlik sohasida katta bilimlarni, jarrohlik usulini to'g'ri tanlashni, aniq texnik bajarilishi talab qiladi.
Adabiyot:
- Парин Б. В. Основные принципы оперативного лечения рубцовых конт¬рактур / Б. В. Парин // Научное обоснование нормативов потребности населения в травматологическо-ортопедической помощи. Материалы научной сессии. — Горький. — 2006. — С.137–141.
- Юденич В. В. Руководство по реабилитации обожжённых / В. В. Юденич, В. М. Гришкевич. — М.. — 2008. -366с.
- Белоусов А. Е. Пластическая, реконструктивная и эстетическая хирургия / А. Е. Белоусов // С-Пб.: Гиппократ. — С. Пб. — 2018. — 744с.
- Курбанов У. А. Новый местно-пластический способ операции при тяжёлых послеожоговых рубцовых сгибательных контрактурах пальцев кисти / У. А. Курбанов [и др.] // Ж.Анналы пластической, реконструктивной и эстетической хирургии. — М. — 2005. — № 2. — С. 37–42.
- Ахсахалян Е. Ч. Реконструктивно-восстановительная хирургия ожоговых повреждений и рубцовых контрактур кисти у детей: автореф. дис…. канд. мед. наук / Е. Ч. Ахсахалян. — Н. Новгород. — 2019. — 20с.
- Филиппова О. В. Особенности развития вторичных деформаций у детей с рубцовыми последствиями ожогов, принципы хирургического лечения / О. В. Филиппова [и др.] // Травматология и ортопедия России. — 2012. — № 1 (63). — С. 77–84.
- Пат. 2158558 Российская Федерация, A61B17/56. Способ устранения рубцовой приводящей контрактуры первого пальца кисти / Пахомов С. П., Ахсахалян Е. Ч.; опубл. 10.11.2015г.
