Қазіргі кезенде Қазақстанның отыз жылдығы тәуелсіз дамыған елдің педагогикалық-психологиялық бағытының өрлеуінің арқасында белсенді дамып жатыр. Тұлға ретінде қалыптасуы, педагогика мен психологияның өрлеуі-білім беру бағытында кәсіби бағдарламалық қажеттіліктерді өзгертуді қажет етеді, кез келген тұлғаның құқығын, кәсіби шеберлігін жоғарлауымен қатар, оның адами қасиетінің белсенді түрін керек етеді. Əрине, тұлға деңгелерінің негізі білім саласында қалыптасуы: өмір сүруге деген талпынысы, адам мен қоғамдық ортаның ерекшеліктерімен тығыз байланысты. Білім беру жүйесі ұрпақтан-ұрпаққа, қоғамда қалдырған тарихи мәдениеттің, білім беруде қоғамдық сананы рухани негіздей отырып, қоғамда қабілетті маман иесі ретінде атсалысатын азаматтарды тәрбиелейді. Тəрбиенің басты өлшемі-тәрбиеден бастау алады және адами деңгейлерін түсіндіріп, өзінің іс-әрекетінде де дәлел ретінде көрсетеді [1].
Тəрбиелілік тұлғаның қасиетін бағалай алуымен, өз қолжетімділігін басқара алуымен, тұлғалармен жақсы тіл табыса алуымен сипатталады. Бірақ, өзінің салғырттығы арқылы өзінің жауапсыздығын мойындау мақсатында қарастырылған күрделі термин.
Тұлғалардың өзіндік қолжетімділігі оқушылардың тәрбиелік мәселелеріне аса көңіл бөліп, өзі үшін де, басқаның да өрлеуіне, өз қолжетімділігін қолдана бастауы қонымды жағдай қарастырады. Білім беру процесінінің негізгі міндеті — жасөспірімдерге ілім жеткізу арқылы адамгершілік құндылықтарының дамуына жағдай жасау. Кез келген білім процесінде көмек көрсететін маман ұрпақтан-ұрпаққа үлгі-өнеге болып өз жүйесін қарастырады. Білім беру жүйесі ұрпақтың кез келген жағынан дамуына, ең бірінші білімге деген құштарлығына көңіл бөледі. Бұл жағдайдағы негізгі мақсат ілім, ілім берушінің іс-əрекетін жоспарлау, тану және ойлау процесінің артықшылығын қарастыру болып табылады. Шежіре заңнамасында бүкіл әлемдік ілім алу процесіндегі оқушылардың, өзара белсенділігін көрсетуі, қасиеттерін байқап көруі неше түрлі іс-әрекетте қарастырады [2].
Мамандардың мотивациялық көмегінің өрлеуіне біздің заманымыздан бұрынғы көмек көрсететін мамандарының мотивациялық көмектердің біріктірілуі мен Уэльсте өткен жиынның нәтижесі көп септігі тигізді. Жиналыста мұғалім жиналысының көмегінің мақсаты мен ерекшелігі, әдісі мен қол ұшын созу негізі, мұғалімнің педагогикалық мəселесі, мұғалімнің психологиялық негіздерді оқыту және әдістемесінің мазмұндары ұсынылды.
АҚШ-та мектеп психологтерінің мұғалімдік конференциясы өткізілді.
Тұлғаның маманға жүгінетін мақсатының үш бағыты анықталды:
• Ең алғашқы бағыты, жалпы тәжірибені алатын балаларды сынама әдісінде байқау.
• Алғашқы бағыттан кейінгі бағыты, жалпы тәжірибені алатын нағыз оқу немесе мінез-құлық мәмілесі көп балаларға сипаттайды.
• Ең соңғы бағыты, барлық балалар мен мектептегі мамандардың психологиялық өрлеу сынамалары арқылы психологиялық көмек ұсынылады. Бұл көмектің мақсаты психолог, оқушылардың ішкі жан дүниесін зерттеу сынамаларының шкалаларын айқындап, эксперимент өткізіп, екінші бағытының бастау алуы көзделді. Бастау алып болғаннан кейін бұл бағыт психологиялық және педагогикалық тұрғыда көптеген нәтижелерге жетті.
Көптеген қызметтегі мамандар дәл қазіргі уақытта психологиялық қызметтің жалпы іс-əрекеті ретінде тестілеу әдісін қарастырады.
Франция мектебіндегі психологиялық қызметтің тəжірибесі Альфред Биненің зерттеулерімен байланысты болды. Оның 1897 жылы бастауыш сыныптың психологиялық мəселелері жазылған еңбегі ұсынылды. Ол Францияның білім министрлігінен мектепте негізгі зерттеуі бойынша білім алмайтын балалардың мəселелерін шешуге рұқсат етіп, зерттеулерінің нәтижесін шығару арқылы ми қозғалысының дамуында ақауы бар оқушыларды табуы үшін, Бине-Симон тестінің пайда болуына себепкер болды. Нəтижесінде, дамуында ақауы бар оқушыларға арналған жалпы мектеп сыныптары ашылуда. 1908 жылы Францияда ең бірінші болып кəсіби мектептік психологиялық қызметі пайда болды [3].
Қорыта айтқанда, педагог-психолог қызметінің өзіндік артықшылықтары бар. Педагог-психолог оқушылардың психологиялық нәтижелеріне орай жұмыс істей отырып, оның тұлға ретінде өрлеуіне жанжақты көмек көрсетеді. Педагог-психолог бұл процеске ата-аналармен қатар мұғалімдерді де қарастырды. Сонымен қатар, оқушының тұлғалық өрлеуіне кедергі келтіретін мектеп жəне отбасы тəрбиесі процесінде қарсы келуге, тəрбие процесін өзгертуге шамасы бар. Осыдан кейін, Францияда мектеп психологтерінің қызметін қайта жалғастыру жобасы анықталып жекелеген тұлғаларға, топтарға жəне ұйымдарға бағытталған мектеп психологиялық қызметінің бірыңғай процесін өзгертілуі ұсынылды. Осы жүйенің негізгі міндеті — мектептің жетістіктерге қол жеткізе алмауын тоқтатып, оқушылардың педагогикалық оқуына жəне психологиялық бейімделуіне қарай балаларға көмектесу болды.
Әдебиет:
- Ананьев Б. Г. Қазіргі адамзат ғылымының мәселелері туралы. — 250 б.
- Дружинин В. П. Эксперименталды психология. — 360 б.
- Галперин П. Я. Психология тарихы бойынша оқырман. — 460 б.
