Болашақ маман — қазіргі білім алушы студент. Оқу жоспарын басқару жағынан, педагогика-психологиялық мәселені шешуде, педагог ұстазбен оқушының ортасындағы қарым-қатынасты жақсарту үшін теориялық ойлау білімі болуы қажет деп санайды. Жоғары оқу мекемесінің дайындықтан сүрінбей өткен маманның білім деңгейі биік болуы қажет. Себебі, бұл заң барлық маман бойынша білім беру жұмысын салыстырмалы түрде нақты білім саласы түрінде жасалғаны дұрыс. Оқытудың сапалы мазмұндарын үйреніп, оқу-әрекетжұмысын ойластырудың қазіргі таңдағы әрекетін іске асырып, педагогикалық әдіс, жалпы, оқытушы мен студенттің біріге ойласқан және ортақ шешілген іс-әрекеті үлкен жұмысты жүзеге асырады. Сол себепті, дәл бүгінгі кезде білім беру саласында оқушы мен оқытушы арасындағы қарым-қатынас жүзеге асырылады [1].
Қазіргі уақытта Отанымыздың білім беру мекемесі дамыған болашақ ұрпақты жетілдіру үшін көптеген мәселелерді шешуде нақты іс-әрекеттер жасады. Мұғалімнің білім деңгейі өзін-өзі дамытуы мен байқалады. Мұндай жағдайда әлеуетті педагогикалық тұрғысынан оқытушының алдына қойған мақсаты мен міндеттеріне көз жеткізу керек. Мұғалімнің алда болуы оның жеке тұлға ретінде өз жұмысы мен ерекшелігіне байланысты. Бұл кезде тұлғалық қалыптасуына алдына қойған мақсатын орындауға деген әзірлік деңгейде болуы қажет, іскер адам болуы, кәсіп жұмысы мен пәнін толықтыра отырып өзіндік қажеттілігін тани алады. Бұл кездегі «өзіндік қажеттілікті сезіну» кәсіптік іс-әрекеттің түрі.
Кәсіптік іc-әрекеттер барлық адамдардың өмірінде ең маңызды бөлігінің бірі болып табылады, өйткені соның арқасында жеке адам өзін-өзі алға қойып, өз қабілеттерін барынша көрсетіп жүреді. Ең басты тұлғаның дамуы өзіндік маман ретіндегі көтерілуімен айқындалады. Тұлға өзіндік жұмысы қаншалықты жақсы болса оның еңбектегі табыс түрі көрінеді. Көптеген ғалымдардың өзіндік ойы бойынша болашақ маман педагог-психологтың жұмысында мотивация жоғары деңгейде тұрса, кәсіптік бейімделу кезінде үлкен жетістігі көрінеді және шығармашылық дамуы басталады. Ең басты нәрсе, кәсіптік үйренісу, ортаға үйренісу, жұмыстың міндеттері мен ерекшелігіне әсер ететін, сол уақытта талаптар мен іс-әрекетті қамтамасыз ететін мәселе ретінде ойластыру керек. Сонымен кәсіби үйренген маман иесі мол ерекшелікті қабылдаған адам.
Психо-физиологиялық бейімделу деп жаңа физикалық және психофизиологиялық әрекетті режиміне, жұмыс орнының гигиеналық факторына, тамақтануына және демалыс сәтін ұйымдастыруға үйренісін айтады. Сонымен қатар педагог-психологтар қәжетсіз жүйеде бейімделу кезінде психикалық ауытқуды келтіріп стрестте болуы мүмкін. Психологиялық және физиологиялық синдромдарды болдырмайтын көрсеткіш түрлеріне негізгі маманның жағымды эмоциялық күйлері, жұмыс режимінде үйренісуі, жұмысқа белсенді түрде қалыптастыруды айтамыз [2].
Болашақтағы жас маман өз іс-әрекеттерін жақсы көрсете алуы. Жас маман өзінің білімін практикада іске асыра алуы. Бос уақыттарын тиімді пайдалану. Болашақ маман бейімделу кезеңінде тезірек өтсе еңбектегі өсуі байқалады. Сонымен қатар дәрежесі профессионалды деңгейге дейін көтеріледі. A. К. Маркова ойынша: «болашақ маман жаңа жұмыс орнына үйренісуі екі түрде жүзеге асырылады: 1) ақпаратты стресс, жоғары түрде жылдам шешімдерді дұрыс жасай алмауы; 2) эмоционалдық стресс түрінде іс-қимылға мотивация өзгеріп, мінез-түрі және сөйлеу тілі бұзылуы.
Мысалы психологиялық білімін жетілдіру, біліктілігін көтеру. Ең басты, кәсіптік іс-әрекетте ойланатын жағдай маманның әлеуметтік рөліне дұрыс көңіл аударған жөн. Осы мәселе орындалса сонымен уақытты дұрыс пайдаланғанда маман иесінде эмоциялық қажу болуы мүмкін емес. Батыс зерттеушілері пікірінше «бейімделудің төмендеуі» жаңа ақпаратпен тоғыспауынан деп қарастырады. Маманды кәсіптік бейімдеуде өзіндік әрекет нақты роль атқарады. Жас маманның өзіндік реттеуі, эмоция, мінездерін және іс-әрекетін, жеке қасиеті басқара алуы маңызды [3].
Қазіргі уақытта білім беруді дамыту — заман талабы. Болашақ маманды даярлауда олардың кәсіптік құзіреттілік қалыптастырудың маңыздылығы бүгінгі уақытта жаңа технологиялық оқыту нақты орындалуда. Сондықтан студенттердің кәсіптік құзыреттілігін теориялық және практикалық жағынан жетілдіру керек сонымен қатар білім беру орталықтарында жұмыс істеп жүрген маман иелерін қайта оқыту, түрлі технологиялармен оқуға деген қол жетімділікті арттыру сияқты мысалдарды айтуға болады.
Қорытындылай келе, кәсіби құзыреттілігін қалыптастырудың барлық құрамдас бөліктері болашақ маман иелерінің білім беру ұйымдарындағы қызметіне, нақты педагогикалық жағдайды ұйымдастыра алу шеберлігіне бағытталған. Маман иесінің кәсіби даярлығы, оның білім беру қызметі аясында иеленген білімі және әлеуметтік қасиеттері мен құндылықтарын қалыптастырып, өзінің теориялық тәжірибесі арқылы тиімді пайдалана алуымен өлшенеді.
Әдебиет:
- Назарбаев Н.Ә. Қазақстан халқына арнаған Қазақстан-2050 стратегиясы. — Астана, 2012.
- Құрманалина Ш. Х. Оценка качества профессиональной компотентности учителя. — Алматы.
- Равен Дж. Компетентность в современном обществе: выявление, развитие и реализация: пер. с англ. — М.: «КогитоЦентр», 2002. — 396 с.
