Соңғы уақытта Интернеттегі жарнама сегменті сенімді өсу қарқынын көрсетіп, бұл зерттеушілер арасында тауарлар мен қызметтерді коммерциялық алға жылжытуда ғана емес, саяси процестерде де осы байланыс арнасын қолдану мүмкіндіктері мен рөлі туралы көптеген пікірталастар туды. Осыған байланысты «жаңа технологиялар» ұғымы кеңінен таралып, жарнамалық әсер етудің интеграцияланған, құрылымдық жағынан күрделі әдістері, олардың дамуына оңтайлы жағдайларды қамтамасыз ете алатын Интернет ақпараттық платформасының мультимедиялық базасы айтыла бастады.
Саяси жарнамадағы технологиялар - бұл белгілі бір деңгейдегі мемлекеттік билік үшін күресте саяси топтардың немесе жеке кандидаттардың тиімділігін арттыратын тәжірибелік тәсілдер болып табылады. Саяси жарнама нақты қоғамдық-саяси жағдайды ескере отырып жаңарады және өзгереді. Оларды жүзеге асыратын әдістер мен тетіктер пайдаланылатын байланыс арналарының орны мен уақытша өзектілігін мұқият есепке алуға бағытталуы керек [1, 120 б.].
Жаңа ақпараттық технологиялар артықшылықтары: аудиторияның айтарлықтай өсуі; жаһандық қамтылу; хабарламалардың жедел жариялануы; түрлі тарату арналарының болуы; интерактивтілік. Жаңа ақпараттық технологиялар кемшіліктері: дербес деректердің таралып кету қаупі; тұрғындарды толыққанды қамту мүмкіндігінің аздығы; кері байланыс жиі «қолдан жасалуы» мүмкін; жаңа ақпараттық технологияларды реттеу саласындағы заңнаманың жеткіліксіз толық болмауына байланысты саяси процесте ЖАТ пайдалану жөніндегі қызмет этикалық және рұқсат етілген шектерден шығып кетуі мүмкін; мәдени ерекшеліктерді ескерудің жоғары қажеттілігі [2].
А.А. Петрик Интернеттегі саяси жарнаманың мынадай артықшылықтарын көрсетеді: интерактивтілік; қаржыны үнемдеу; уақытты үнемдеу; геотаргетинг; жалықтырмайды; мақсатты аудиторияға жақындық. Интернеттегі саяси жарнаманың кемшіліктері: ірі қалалардан тыс жерлерде жоғары жылдамдықты Интернеттің толық немесе ішінара болмауы осы аймақтағы адамдардың жарнамаға еркін қол жеткізуін шектейді; Интернет технологиясын білмеу; жалған статистика [3].
Шетелдік тәжірибе көрсеткендей, интернет-арналар арқылы көрсетілетін саяси жарнама жас сайлаушыларды тарта алды. Алынған нәтижелер бәрі тең болған жағдайда, сайлау науқанында интернет-кеңістікті тиімді пайдалана алатын адам сайлау жарысында жеңіске жететіндігін дәлелдейді [4, 33 б.]. Қолданылатын мақсатты таргетинг тәсілдеріне мыналар жатады: жарнама алаңдарын таңдау; тақырып бойынша таргетинг; географиялық таргетинг; уақытша таргетинг; әлеуметтік-демографиялық таргетинг [4, 35-36 бб.].
Саяси жарнама, әдетте, ақпараттық болып табылады және қоғамдағы ең аз білетіндер арасындағы ақпараттық алшақтықты төмендеткенімен, кандидаттардың қалауына үлкен өзгеріс әкелмейді. Пікірлерді өзгертудің қолданыстағы модельдеріне сүйене отырып, саяси жарнаманың ақпараттық артықшылықтары хабардар болу деңгейіне байланысты өзгереді [5].
Интернет азаматтардың үлкен тобын саяси және қоғамдық өмірге қатысуына ықпал етеді. Психологиялық тиімділік тұрғысынан Интернетте саяси жарнаманы орналастыру мүмкіндігінше тиімді. Саяси жарнамада жаңа технологияларды пайдалану электораттың үгіт-насихат жұмыстарына көзқарасын өзгерте алады және «лас» технологияларды пайдаланбауға мүмкіндік береді. Сонымен қатар, Интернет арқылы сайлаушылардың белгілі бір топтарына, әсіресе белсенді жастарды жарнамалық ақпараттар арқылы қолдаушылар ретінде тартуға болады.
Алғыс білдіру
Ғылыми-зерттеу жұмысы «Болашақ» Ғылыми-зерттеу институты жанындағы Әлеуметтік-экономикалық және саяси зерттеулер орталығының «Саяси жарнаманың Қазақстан Республикасында дамуы (2008 жылдан бастап бүгінгі күнге дейін)» университетішілік жобасы шеңберінде орындалып, университет құрылтайшысының қаржыландыруымен жарық көрді.
Әдебиет:
- Рыжова Т.О. Новые технологии и интернет в политической рекламе: российские и американские реалии // Альманах теоретических и прикладных исследований рекламы. – 2011. - №1. – С. 120-129.
- Виноградов Д. О., Антуганов К. А., Томилина Д. А., Дмитриенко Н. В., Еремчук О. М. Роль новых информационных технологий на примере президентских гонок разных стран // Век информации. - 2019. - Т.3. №2 (7). https://doi.org/10.33941/age-info.com32(7)015
- Петрик А.А. Виды политической рекламы в интернете // [Электронный ресурс]. – Режим доступа: https://labipt.com/types-of-political-advertising-on-the-internet/
- Лысенкова М.Ф. Особенности политической интернет-рекламы // Политика и общество. – 2012. - №2 (86). – С. 32-37.
- Valentino N.A., Hutchings V.L., Williams D. The impact of political advertising on knowledge, internet information seeking, and candidate preference // Journal of Communication. – 2004. - №54 (2), P. 337–354.
