Қазақстан Республикасында кәсіпкерлікке салық салуды талдау | Статья в журнале «Молодой ученый»

Отправьте статью сегодня! Журнал выйдет 6 апреля, печатный экземпляр отправим 10 апреля.

Опубликовать статью в журнале

Авторы: ,

Рубрика: Молодой ученый Қазақстан

Опубликовано в Молодой учёный №4 (346) январь 2021 г.

Дата публикации: 23.01.2021

Статья просмотрена: 109 раз

Библиографическое описание:

Керимбаева, Ж. Ж. Қазақстан Республикасында кәсіпкерлікке салық салуды талдау / Ж. Ж. Керимбаева, С. Т. Абильдаев. — Текст : непосредственный // Молодой ученый. — 2021. — № 4 (346). — С. 471-475. — URL: https://moluch.ru/archive/346/77813/ (дата обращения: 29.03.2024).



Жыл сайын ауыл шаруашылығын, тұрғын үй-коммуналдық саласын, көлік саласын қолдауға мемлекеттік бюджеттен берілетін ағымдағы шығыстар мен субсидиялар көлемі ұлғаюда. Бұл ретте кіріс базасының өсуімен қатар жүрмейтін салық салу саясаты перспективада өсіп келе жатқан міндеттемелерге барабар болмауы мүмкін. Ұзақ мерзімді кезеңде бұл мемлекеттік қаржының теңгерімсіздігіне әкелуі мүмкін. Бюджеттік ресурстарды тиімді басқару, сондай-ақ іске асырылуы әртүрлі мемлекеттік органдарға бекітілген бағдарламалардың үлкен санымен де қиындайды. Мақалада Қазақстан Республикасының мемлекеттік бюджеті, мемлекеттік бюджеттің кірістері мен шығыстары, сондай-ақ Қазақстан Республикасының кәсіпкерлігіне салық салу сияқты мәселелер қарастырылады.

Түйінді сөздер : мемлекеттік бюджет, кәсіпкерлік, салық салу, бюджет кірістері, бюджет шығыстары

Ежегодно увеличиваются текущие расходы и объемы субсидий из государственного бюджета на поддержку жилищно-коммунальной сферы, транспортной отрасли, сельского хозяйства. При этом политика налогообложения, не сопровождающаяся ростом доходной базы, в перспективе может оказаться неадекватной возрастающим обязательствам. В долгосрочном периоде это может привести к разбалансировке государственных финансов. Эффективное управление бюджетными ресурсами затрудняется также большим количеством программ, реализация которых закреплена за различными государственными органами. В статье рассматриваются такие вопросы как государственный бюджет Республики Казахстан, доходы и расходы государственного бюджета, а также налогообложение предпринимательства Республики Казахстан

Ключевые слова: государственный бюджет, предпринимательство, налогообложение, доходы бюджета, расходы бюджета.

Қазақстанның қазіргі экономикасы үшін шағын және орта бизнес басым салалар болып табылады. Сондықтан, олардың кәсіпкерлік субъектілеріне салық салудың тиімді, қарапайым және мақсатты жүйесін құру бірінші кезектегі қаржылық міндет болып табылады.

«Салық және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдер туралы» Қазақстан Республикасының Кодексіне сәйкес шағын бизнес субъектілері салықтарды есептеу мен төлеудің, сондай-ақ олар бойынша салық есептілігін табыс етудің төменде көрсетілген тәртіптерінің біреуін ғана дербес таңдауға құқылы:

1) жалпыға бірдей белгіленген тәртіп;

2) біржолғы талон негізіндегі арнаулы салық режимі;;

3) патент негізіндегі арнаулы салық режимі;;

4) оңайлатылған декларация негізіндегі арнаулы салық режимі [1].

Жалпыға бірдей белгіленген тәртіп бойынша бюджетпен есеп айырысуды жүзеге асыратын шағын және орта бизнес субъектілері салық міндеттемелерінің орындалуына байланысты салық салу объектілерін және онымен байланысты объектілерді айқындауға, салық кезеңі үшін айқындалған салық салынатын базадан белгіленген салық ставкалары бойынша салықтарды және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдерді есептеуге, салық есептілігін жасауға және оны салық органдарына ұсынуға міндетті.

Қазақстан Республикасының заңнамалық актілерінде және жер қойнауын пайдалануға арналған келісімшарттардың ережелерінде заттай төлеу нысаны немесе шетел валютасымен төлеу көзделген жағдайларды қоспағанда, салықтарды және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдерді төлеу жөніндегі салық міндеттемесі теңгемен орындалады.

Арнайы салық режимдерін қалыптастырудың әдіснамалық негізі — бірыңғай салық тұжырымдамасы болып табылады, ал бірыңғай салық идеясы әділеттілік, тиімділік, бейтараптық және қарапайымдылық сияқты салық салудың маңызды принциптерін жүзеге асыру әрекеті ретінде пайда болды. Салық салу принциптерінің саны мен құрамы туралы мәселенің пікірталастығына қарамастан, жоғарыда аталған негізгі талаптар белгілі бір дәрежеде теориялық және іс жүзінде бірыңғай салық тұжырымдамасына енгізілген.

Салық төлеушілердің белгілі бір санаттары үшін барлық типтегі арнайы салық режимдерінің негізінде салық салуды барынша оңайлату, қолданыстағы салық заңнамасында белгіленген салықтар санын қысқарту (жалпы салық режиміне сәйкес) және салық төлемдерінің көп бөлігін қандай да бір нысандағы жиынтық төлеммен (бірыңғай салықпен) ауыстыру қағидаттары жатыр, мысалы, шағын бизнес үшін жиынтық табысқа бірыңғай салық, бірыңғай ауыл шаруашылығы салығы және т. б. Бұл ретте арнаулы салық режиміне өткен салық төлеушілер жалпыға бірдей белгіленген жекелеген салықтарды: жинақтаушы зейнетақы қорларына жарналарды, акциздерді, кедендік баждарды және т. б. төлеуден босатылмауы мүмкін.

Қазақстан Республикасында арнаулы салық режимін келесі субъектілер қолдана алады:

1) шағын бизнес субъектілері;

2) шаруа (фермер) қожалықтары;

3) ауыл шаруашылығы өнімін өндіруші заңды тұлғалардың;

4) Кәсіпкерлік қызметтің жекелеген түрлері [2].

Шағын бизнес субъектілері үшін қолайлы салық салу режимдерін белгілеу салық салу тетіктерін жеңілдету және салық төлеушілердің осы тобы үшін салық жүктемесін азайту арқылы оларды көлеңкелі экономикадан барынша шығаруға ұмтылуға байланысты болды.

Қазақстан Республикасының Салық кодексі арнаулы салық режимінің бірнеше түрін (біржолғы талон, патент немесе оңайлатылған декларация негізінде) көздейді, олар шағын бизнес субъектісінің алатын табыстарының көлеміне және ұйымдық-құқықтық нысанына қарай қолданылады.

Арнаулы салық режимін қолдануға келесі субъектілер құқылы емес:

1) филиалдары, өкілдіктері бар заңды тұлғалар;

2) филиалдар, өкілдіктер;

3) заңды тұлғалардың еншілес ұйымдары және тәуелді Акционерлік қоғамдар;

4) әртүрлі елді мекендерде өзге де оқшауланған құрылымдық бөлімшелері бар салық төлеушілер.

Шағын кәсіпорындардың қалыптасқан салалық құрылымы соңғы жылдары іс жүзінде өзгермейді. Шағын кәсіпкерліктің белсенді субъектілерінің жалпы санынан сауда, автомобильдерді және үйде пайдаланылатын бұйымдарды жөндеу салалары басым жағдайға ие-шағын кәсіпкерлік саласындағы белсенділердің жалпы санының 40,5 % — ы, жұмыспен қамтылғандардың жиынтық саны 163,6 мың адам (шағын кәсіпкерлікте жұмыспен қамтылғандардың жалпы санының 31 % — ы).

01.02.2020 ж.жағдай бойынша шағын бизнес кәсіпорындарының құрылымы 1-суретте анық көрсетілген.

Сурет 1. 01.02.2020 жылғы жағдай бойынша шағын кәсіпорындардың құрылымы [3]

01.02.2020 жылғы жағдай бойынша өңірлер бөлінісінде шағын бизнес кәсіпорындарының сандық құрамы 1-кестеде ұсынылған.

1 кесте

Шағын бизнес кәсіпорындарының саны

Тіркелген,

бірлік

Қолданыстағы

Барлығы, бірлік

Оның ішінде белсендісі***, бірлік

Қазақстан Республикасы

173629

109743

49606

Акмола облысы

5492

3414

1758

Актөбе облысы

6741

4956

2071

Алматы облысы

7404

4316

2243

Атырау облысы

4632

3624

1849

Шығыс Қазақстан облысы

10714

7584

3770

Жамбыл облысы

4671

3138

1481

Батыс Қазақстан облысы

3390

2852

1187

Қарағанды облысы

10738

7072

3249

Қостанай облысы

6218

3816

2257

Қызылорда облысы

3200

2378

1403

Маңғыстау облысы

4933

4224

2154

Павлодар облысы

7900

4469

2095

Солтүстік Қазақстан облысы

3838

2474

1518

Түркістан облысы

15221

9476

4609

Нұр-Сұлтан қаласы

17285

10714

4384

Алматы қаласы

61252

35236

13578

Шағын кәсіпкерлік нарық конъюнктурасының өзгеруіне жедел ден қоя отырып, экономикаға қажетті икемділік береді. Шағын компаниялар тұтынушылық сұраныстың өзгеруіне тез жауап бере алады және осыған байланысты тұтынушылық нарықта қажетті тепе-теңдікті қамтамасыз етеді. Шағын бизнес бәсекелестік ортаны қалыптастыруға айтарлықтай үлес қосады, бұл біздің жоғары монополияланған экономикамыз үшін өте маңызды. [4]

Шағын және орта бизнесті дамыту бәсекеге қабілетті нарықтық тетіктің күрделі синтезі мен ірі, орта және шағын өндірісті мемлекеттік реттеуді жүзеге асыратын икемді аралас экономиканы қалыптастыруға, меншіктің әртүрлі нысандарын және экономиканың оларға барабар моделін біріктіруге жаһандық тенденцияларға жауап береді. Егер ірі бизнес-бұл қаңқа, қазіргі экономиканың осі болса, онда орта және шағын кәсіпкерліктің барлық алуан түрлілігі бұлшықет, экономикалық ағзаның тірі ұлпасы болып табылады. Бұл көбінесе экономикалық өсу қарқынын, халықтың жұмыспен қамтылу жағдайын, жалпы ұлттық өнімнің құрылымы мен сапасын айқындайтын жетекші секторлардың бірі.

Шағын және орта бизнестің дамуы көптеген маңызды артықшылықтарға ие:

– меншік иелерінің санының артуы, демек, орта таптың қалыптасуы — демократиялық қоғамдағы саяси тұрақтылықтың басты кепілі;

– экономикалық тұрғыдан белсенді халық үлесінің өсуі азаматтардың табысын ұлғайтады және әртүрлі әлеуметтік топтардың әл-ауқатындағы сәйкессіздікті тегістейді;

– шағын бизнес өзін-өзі жүзеге асырудың бастапқы мектебіне айналатын ең жігерлі, қабілетті тұлғаларды таңдау;

– әсіресе қызмет көрсету саласында күрделі шығындары салыстырмалы түрде төмен жаңа жұмыс орындарын құру;

– мемлекеттік сектордан босатылған қызметкерлерді, сондай-ақ халықтың әлеуметтік осал топтарының («ыстық нүктелерден» босқын, мүгедектер, жастар, әйелдер) өкілдерін жұмысқа орналастыру);

– жұмыс орнында өз біліктілігіне ие болатын шектеулі формальды білімі бар қызметкерлерді пайдалану арқылы кадрлар даярлау;

– технологиялық, техникалық және ұйымдастырушылық жаңалықтарды әзірлеу және енгізу (бәсекелестікте өмір сүруге ұмтыла отырып, шағын фирмалар көбінесе тәуекелге барады және жаңа жобаларды жүзеге асырады);

– ірі фирмалар жеткілікті сыйымды емес деп санайтын жаңа нарықтарды игеру арқылы ірі компаниялар өндірісінің тиімділігін жанама ынталандыру  ірі компаниялар ғана емес, сонымен қатар қазіргі заманғы ғылымды қажет ететін салалар мен өндірістер шағын бизнестің жер қойнауынан жиі өседі);

– монополияны жою, бәсекелестік орта құру;

– қалған материалдық, қаржылық және табиғи ресурстарды жұмылдыру, сондай-ақ оларды неғұрлым тиімді пайдалану (мысалы, шағын бизнес банк жүйесінің қызметтеріне жүгінуге бейім емес, бірақ өз кәсіпорнына ақша салуға дайын азаматтардың шағын жинақтарын жұмылдырады; бұл ретте иелері табысы аз болса да, капиталды үнемдеуге және айналымға шығаруға тырысады);

– көп еңбекті қажет ететін өнімді шығару кезінде қормен жарақтандыруды және капитал сыйымдылығын төмендету, салымдардың тез өтелімділігі;

– экономиканың түрлі секторлары арасындағы өзара байланысты жақсарту.

Осылайша, шағын және орта бизнесті дамытудың біздің еліміз үшін маңыздылығын асыра бағалау қиын, онда ол жергілікті шикізат көздерін қолдана отырып, көптеген тұтыну тауарлары мен қызметтерінің өндірісін түбегейлі және Елеулі капиталсыз кеңейтуге, жұмыспен қамту мәселесін шешуге, ғылыми-техникалық прогресті жеделдетуге және қылмыстық бизнеске оң балама жасауға қабілетті.

Әдебиет:

  1. Сейдахметова Ф. С.Қазақстандағы салықтар, Алматы; LEM-2002ж. — 160С.
  2. «Салық және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдер туралы» Қазақстан Республикасының Кодексі (Салық Кодексі) 2017 жылғы 25 желтоқсандағы № 125-III.-Алматы: «Баспа нормасы-К» ЖШС, 2018ж. — 320С.
  3. Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2017–2018 жылдарға арналған бағдарламасының орындалу барысы туралы жиынтық талдамалық ақпарат / / Қазақстан Республикасы Статистика агенттігінің жинағы, 06.01.2017 ж. № 1
  4. М. Т. Рахимжанова салық салудың тиімді жүйесін құру мәселесіне / / ҚазҰУ Хабаршысы. Экономикалық Серия, 2018.-№ 5, 38 бет.
Основные термины (генерируются автоматически): бизнес, государственный бюджет, орт, Казахстан, мена, сало.


Ключевые слова

кәсіпкерлік, мемлекеттік бюджет, салық салу, бюджет кірістері, бюджет шығыстары

Похожие статьи

ҚР шағын және орта бизнесі даму тенденциялары

Шағын және орта бизнес 2050 жылға қарай Қазақстанның ішкі жалпы өнімінің қазіргі 20% орнына кемінде 50% өндіретін болады. Еңбек өнімділігін 5 есеге- қазіргі 24,5 мыңнан 126 мың долларға дейін арттыру керек» деп шағын және орта кәсіпкерліктің маңызын атап көрсетті.

Анализ бюджета Республики Казахстан с учётом влияния пандемии

Государственный бюджет — это финансовый план государственных доходов и расходов на определенный период времени

Рис. 1. Доходы государственного бюджета Республики Казахстан. В 2020 году поступление от налогов в государственный бюджет снизился на 8...

Развитие малого и среднего бизнеса в республике Казахстан

Малый бизнес в Казахстане развивается быстрыми темпами. Сегодня субъекты малого предпринимательства играют ключевую роль в развитии экономики любого государства. Несмотря на пристальное внимание, уделяемое в нашей стране развитию малого и среднего...

Государственная поддержка малого и среднего...

Государственная поддержка малого и среднего предпринимательства в Республике Казахстан.

Ключевые слова: малый и средний бизнес, инвестиции, экономические субъекты, экономическая эффективность, бизнес-климат, государственные программы, местные...

Современное состояние малого и среднего бизнеса в Республике...

Библиографическое описание: Тлешева, Р. Н. Современное состояние малого и среднего бизнеса в Республике Казахстан / Р. Н. Тлешева.

Так как с помощью малого и среднего бизнеса, обеспечиваются налоговые поступления в бюджет, что является положительным...

Развитие малого бизнеса в Республике Казахстан

Масштабы развития малого бизнеса в Казахстане и его вклад в оздоровление экономики сегодня явно недостаточны. Одна из причин такого положения состоит в том, что не получила должного развития государственная поддержка предприятий малого бизнеса.

Қазақстандағы шағын және орта кәсіпкерліктің дамуындағы салық...

Мақалада шағын және орта кәсіпкерлікке салық салу үнемі реформаланады, бірақ әлі оңтайлы салық жүйесі қамтамасыз етілмей отырғандығы

Кілт сөздер: салық жүйесі, реформа, жетілдіру, кәсіпкерлік, экономика, тиімділік, бюджет. В статье обсуждается, что налогообложение малого...

Шағын бизнесті дамытудың шетелдік тәжірибесі | Статья в журнале...

В статье проанализировано развитие малого бизнеса в зарубежных странах.

Особенности налогообложения бизнеса в Республике Казахстан

В статье рассмотрены такие важные аспекты регулирования экономики республики, как налогообложение, перспективные направления его совершенствования и дальнейшего развития в сфере развития малого и среднего бизнес. Также рассмотрены особенности...

Похожие статьи

ҚР шағын және орта бизнесі даму тенденциялары

Шағын және орта бизнес 2050 жылға қарай Қазақстанның ішкі жалпы өнімінің қазіргі 20% орнына кемінде 50% өндіретін болады. Еңбек өнімділігін 5 есеге- қазіргі 24,5 мыңнан 126 мың долларға дейін арттыру керек» деп шағын және орта кәсіпкерліктің маңызын атап көрсетті.

Анализ бюджета Республики Казахстан с учётом влияния пандемии

Государственный бюджет — это финансовый план государственных доходов и расходов на определенный период времени

Рис. 1. Доходы государственного бюджета Республики Казахстан. В 2020 году поступление от налогов в государственный бюджет снизился на 8...

Развитие малого и среднего бизнеса в республике Казахстан

Малый бизнес в Казахстане развивается быстрыми темпами. Сегодня субъекты малого предпринимательства играют ключевую роль в развитии экономики любого государства. Несмотря на пристальное внимание, уделяемое в нашей стране развитию малого и среднего...

Государственная поддержка малого и среднего...

Государственная поддержка малого и среднего предпринимательства в Республике Казахстан.

Ключевые слова: малый и средний бизнес, инвестиции, экономические субъекты, экономическая эффективность, бизнес-климат, государственные программы, местные...

Современное состояние малого и среднего бизнеса в Республике...

Библиографическое описание: Тлешева, Р. Н. Современное состояние малого и среднего бизнеса в Республике Казахстан / Р. Н. Тлешева.

Так как с помощью малого и среднего бизнеса, обеспечиваются налоговые поступления в бюджет, что является положительным...

Развитие малого бизнеса в Республике Казахстан

Масштабы развития малого бизнеса в Казахстане и его вклад в оздоровление экономики сегодня явно недостаточны. Одна из причин такого положения состоит в том, что не получила должного развития государственная поддержка предприятий малого бизнеса.

Қазақстандағы шағын және орта кәсіпкерліктің дамуындағы салық...

Мақалада шағын және орта кәсіпкерлікке салық салу үнемі реформаланады, бірақ әлі оңтайлы салық жүйесі қамтамасыз етілмей отырғандығы

Кілт сөздер: салық жүйесі, реформа, жетілдіру, кәсіпкерлік, экономика, тиімділік, бюджет. В статье обсуждается, что налогообложение малого...

Шағын бизнесті дамытудың шетелдік тәжірибесі | Статья в журнале...

В статье проанализировано развитие малого бизнеса в зарубежных странах.

Особенности налогообложения бизнеса в Республике Казахстан

В статье рассмотрены такие важные аспекты регулирования экономики республики, как налогообложение, перспективные направления его совершенствования и дальнейшего развития в сфере развития малого и среднего бизнес. Также рассмотрены особенности...

Задать вопрос