Ғылымның тарихында бірнеше мыңжылдықтар бойы ғылымды дифференциялау кезеңі өтіп жатыр. Соның негізінде, қазіргі кезде оқу орындарында интегративті пәндер мәселесі өзекті болып отыр. Бұл бағыттың өзектілігі бір жағынан, білімді гуманизациялау үдерісімен, ал екінші жағынан, қазіргі қоғам талабына сәйкес ғылымның, техниканың және өндірістің интегративті сипатымен анықталады [1].
Білім мазмұнын жетілдіре түсудің ұтымды жолы немесе негізгі ғылым идеясы «интеграция» проблемасын шешумен ұштастырылады. Демек педагогикалық, методикалық және т. б. тұрғыда «интеграция» сөзі әр алуан тіркесте бірде термин ретінде ғана қолданса, басқа жағдайда ұғым деңгейіне дейін көтеріледі. Олай болса бұл сөздің мән-мағынасын аша түсіп, осы педагогикалық категория ретінде анықтау қажет болады. Осы мәселеге қатысты әдебиеттерге жасалған шолудың нәтижесі түрліше мақсатта және мағынада «интеграция», «интеграциялау», «интеграцияланған», «интегралды», «интегралдау», «интегративті» сөздерінің жиі қолданылатын көрсетеді. Шынында, ғылым мен практиканың түрлі-түрлі салаларында бұл терминнің кең көлемде қолданылуы заңды құбылыс. Ал оның педагогикалық мағынада жиірек қолданыла бастауы тек қана біздің елде емес, сонымен бірге дүние жүзі елдерінде халыққа білім беру мәселесінің беталысы мен даму бағытынан туындап отыр деуге толық негіз бар. Өйткені «интеграция» проблемасына деген көзқарас күннен-күнге үдей түсуде.
Интеграция ғылыми ұғым ретінде педагогикада XX ғасырдың 80-жылдарының бірінші жартысында пайда болды. Ғылыми педагогикалық, психологиялық әдебиеттерді зерттей келе, интеграция мәселесімен ең алғаш айналысқан педагогтар екендігі, ол алғашқыда пәнаралық байланыс деп қарастырылғаны және интеграция тарихы XX ғасырда үш кезең болып қалыптасқандығы анықталды:
1-кезең — 20-жылдар — пәнаралық байланыс негізіндегі проблемалық-комплексті оқыту (еңбек мектебі);
2-кезең — 50–70-жылдар — пәнаралық байланыс;
3-кезең — 80–90-жылдар — интеграция.
«Интеграция» сөзінің педагогикалық тұрғыдағы түсініктемелеріне тоқтала кетейік:
− интеграция, латынның integration — қалпына келтіру, қайта құру, толысу, толықтырылу сөзінен шыққан және білімнің бірнеше салаға тарамдалуымен, яғни білімнің дифференциалдануымен қатарлас жүретін білімінің өзара жақындасуымен байланысын білдіретін процесс ретінде түсіндіріледі;
− интеграциялау — бөліктерді бүтін шығатындай етіп біріктіру, яғни бөліктерді біртұтас болатындай етіп біріктіру;
− қандай да бір бөліктердің, элементтердің бүтінге біріктірілуі және бірдей типті қоғамдық құрылыстағы екі немесе одан да көп мемлекеттердің ұлттық шаруашылықтарының өзара бейімделу және біріктірілу процесі.
Бұл түсіндірмелердегі «интеграция» сөзінің жалпы мағынасы бірдей екендігі байқалады да, ал сол сөзді ғылыми термин деңгейіне көтеру үшін оның қандай да бір мәнді белгісін бөліп көрсетудің қажеттігін аңғартады [2].
Сонымен, шет тілін оқытуға интегративті тәсілдің құрылымын қарастырайық. Ол аспектілерді, қағидаларды, мақсаттар мен нәтижелерді қамтиды. Интегративтік тәсілдің компоненттерін қарастырайық: әдістемелік, ұйымдастырушылық-іс-әрекет және мазмұндық.
Әдістемелік аспект әр түрлі пәндерді оқыту әдістемелерін интеграциялауды қамтиды. Мысалы, Жоба әдісі, рөлдік ойындар, кейстехнологиялар сияқты педагогикалық технологияларды пайдалану керек. Біздің ойымызша, проблемалық тапсырмалар ерекше маңызға ие, оларды талдаудың арқасында оқушылар құбылыстардың мәнін терең түсінуге тырысады,бұл өзін терең түсінуге әкеледі. Өз қажеттіліктерін біле отырып, білім алушылар өзін-өзі дамытуға көбірек ұмтылады.
Ұйымдастыру-іс-әрекет компоненті әр түрлі пәндерді оқыту формаларын біріктіруді көздейді, бұл оқушылардың креативтілігін қалыптастыруға және стереотиптерін бұзуға бағытталған шығармашылық тапсырмалардың көп санын пайдалануға ықпал ететін болады.
Мазмұндық компонент оқу қызметін (жоғарыда сипатталған әдістерді пайдалану, интегративті курс мақсаттарына жетуге ықпал ететін материалды сапалы іріктеу) және оқудан тыс қызметті (мәдениетаралық өзара іс-қимыл, материалды өз бетінше зерттеу) қамтиды.
Шетел тілін үйренудегі интегративті тәсілдің негізгі принциптері:
− мәдениеттілік принципі;
− шығармашылық принципі;
− өзін-өзі дамыту мен өзін-өзі білім алуға бағдарлау принципі;
− вариативтілік принципі;
− тұлғаның мәдени тұрғыдан өзін-өзі анықтау және өзін-өзі белсендіру принципі;
− толеранттылық принципі;
− мәдениет диалогының принципі.
Шетел тілін оқытудағы интегративтік тәсілдің негізгі мақсаттарының арасында келесілерді бөліп көрсету маңызды болып табылады:
− әлемнің толық бейнесін қалыптастыру (білім алушылар пәндердің оқу мақсатын тереңірек түсініп, олардың арасындағы байланысты ұғынады, осылайша оқу үрдісіне қызығушылығы артады);
− әр түрлі жүйе элементтерімен жүйені өзара тану және өзара байыту арқасында жаңа дағдылар мен іскерлікті қалыптастыру (осының арқасында білім алушылардың мүмкіндіктері кеңейеді);
− стереотиптерден және іс-әрекеттаңдауда еркін,тұлғаның жаңа түрінің қалыптасуы, бұл конструктивті мәдениетаралық қарым-қатынасқа дайын тұлғаның қалыптасуына байланысты маңызды болып табылады;
− қоғам дамуының осы кезеңінде білім беру жүйесінің басым міндеттерінің бірі болып табылатын толерантты тұлғаны қалыптастыру; стандартты емес жағдайларда шешім іздеуге дайын шығармашылық тұлғаны қалыптастыру (проблемалық жағдайлар жасау арқылы);
− білім алушылардың адамгершілік құндылықтарын қалыптастыру (адамгершілік сипаттағы материалды қосу); негізгі құзыреттілікті (коммуникативтік, әлеуметтік-мәдени, оқу-танымдық) қалыптастыру.
Шетел тілдерін оқытуда интегративті тәсілді қолданудың нәтижесі: оқыту процесін қарқындату, оқу-танымдық қызметті жүйелеу, негізгі құзыреттілікті қалыптастыру, тиімді мәдениетаралық коммуникацияға дайын тұлғаны қалыптастыру, оқушылардың кәсіби дағдыларын қалыптастыру, тұлғаның жан-жақты дамуы, ойлау вариативтілігін қалыптастыру, оқушы тұлғасының жаңа түрін қалыптастыру болып табылады.
Ғылыми-зерттеу әдебиетін талдау нәтижесінде шетел тілдерін оқытуда әдістердің үш тобын анықтадық: 1) танымдық-зерттеу (зерттеу, мәдени өзін-өзі айқындауды қалыптастыру әдісі, рефераттар, жоба әдісі); 2) коммуникативтік-проблемалық (проблемалы сипаттағы мәдениеттанушылық-бағытталған пікірталастар, мәдениеттанушылық-бағытталған рөлдік ойындар, іскерлік ойындар); 3) проблемалық-іздестіру (ақпараттық технологияларды пайдалану: слайд-презентациялар, вебквесттер, блогтар).
Тілдік емес оқу орындарында білім алушыларының шетел тілдерін оқыту тәжірибесінде жүргізген зерттеу таңдалған әдістердің тиімділігін растайды. Осылайша, әдістер кешенін пайдалану интегративті оқытудың барлық міндеттері мен мақсаттарын орындауға мүмкіндік береді деген қорытынды жасадық.
Сонымен, интегративті тәсілдің арқасында оқушы тұлғасын өзін-өзі жетілдіру және өзін-өзі сәйкестендіру мүмкіндігі пайда болады. Бір схема бойынша ойлауға үйренген оқушылардың ойлауы өзгереді. Сондай-ақ, ерекше маңызды бағыт сананың адамгершілік саласын жандандыру болып табылады. Білім интеграциясы есебінен қазіргі қоғамның қажеттіліктерін қанағаттандыратын жаңа білім беру курстарын қалыптастыру мүмкіндігіне ие болады [3].
Әдебиет:
1. Бейсенбаева А. Интегративті пәндер, олардың мазмұны мен қызметтері // Білім әлемінде. — 2011. — № 4. — 7–8 бб.
2. Тайтелиева Л. Р., Турдиматова Т. А. Тіл дамыту ұйымдастырылған оқу іс-әрекетін интеграциялық-дифференциалды сипатта ұйымдастыру мүмкіндіктері // Қазақстан мектептеріндегі шетел тілдері. — 2018. -№ 5. — 7–12 бб.
3. Борщева О. В. Структура интегративного подхода к обучению иностранному языку // Педагогика и психология образования. — 2011. -№ 1. — С. 5–8.
